An Chóisis
isiXhosa agus IsiXhosa | |
---|---|
Cineál | teanga nádúrtha agus teanga bheo |
Úsáid | |
Cainteoirí dúchais | 8,177,300 (2011) |
Á labhairt | Western Cape (en) agus Eastern Cape (en) |
Dúchasach do | Xhosa people (en) , Quthing District (en) , Qacha's Nek District (en) , Eastern Cape (en) , an Saorstát Oráisteach, Rinn Thuaidh agus KwaZulu-Natal |
Stáit | an Afraic Theas, an tSiombáib agus Leosóta |
Aicmiú teangeolaíoch | |
teanga dhaonna teangacha Nígir-Congó teangacha Atlantach-Congó teangacha Volta-Congó teangacha Benue-Congó teangacha Bantóideacha teangacha Bantóideacha Deisceartacha teangacha Bantúcha teangacha Bantúcha Oirthearacha Southern Bantu (en) Nguni (en) | |
Tréithe | |
Córas scríbhneoireachta | aibítir Laidineach |
Institiúid caighdeánaithe | Pan South African Language Board (en) |
Cóid | |
ISO 639-1 | xh |
ISO 639-2 | xho |
ISO 639-3 | xho |
Glottolog | xhos1239 |
Linguasphere | 99-AUT-fa |
Ethnologue | xho |
ASCL | 9237 |
IETF | xh |
Ceann de theangacha oifigiúla na hAfraice Theas is ea an teanga Xhosa nó an Chóisis. Tá sí ó dhúchas ag 7.9 milliúin duine, thart ar 18% de dhaonra na tíre sin. Ceann de na teangacha Bantúcha í, ach fuair sí na smeach-chonsain ar iasacht ó na teangacha Khoisan, nach bhfuil gaolmhar léi. Tá consan den chineál seo i dtús ainm na teanga féin: [kǁʰoːsa]. Cosúil lena lán teangacha Bantúcha eile, is teanga thonúil í an teanga Xhosa, is é sin, is féidir athchiall an fhocail a chur in iúl trí mhalairt ton a chur leis. Baineann sí leis an bhfoghrúpa Bantúch ar a dtugtar Nguni, agus í intuigthe ag cainteoirí na dteangacha Nguni eile, cosúil leis an tSúlúis, an teanga Swati agus an teanga Ndebele Thuaidh.
Le bheith beacht, ní thagraíonn an focal sin Xhosa don teanga amháin ach do lucht a labhartha freisin. Úsáideann an teanga Xhosa le córas réimíreanna le cur in iúl cé acu atá i gceist: ciallaíonn amaXhosa lucht labhartha na teanga, ach is í isiXhosa ainm na teanga féin. Cuid é seo den chóras aicmiúcháin a bhfuil a leithéid le fáil sna teangacha Bantúcha go léir.
Tháinig an chéad aistriúchán Bíobla i gcló as Xhosa sa bhliain 1859, agus ó sin i leith, d'fhorbair litríocht bheo nua-aimseartha sa teanga. Mar sin féin, is féidir a rá nach bhfuil mórán measa ag lucht a labhartha féin uirthi inniu, nó i laethanta na cinedheighilte, chuaigh na húdaráis i dtuilleamaí na dteangacha dúchasacha leis an mBéarla, an saol mór agus an t-ardoideachas a choinneáil as aice láimhe na nGormach. Inniu, is fearr le lucht labhartha na teanga Xhosa an t-ardoideachas a tharraingt orthu trí mheán an Bhéarla.
Cainteoirí aithnidiúla dúchais iad Nelson Mandela agus Miriam Makeba.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is síol faoi theangacha é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |