Ainrialachas

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Siombail ainrialachais is eol don saol mór.

Fealsúnacht shochúil pholaitiúil é an t-ainrialachas atá bunaithe ar an bhfrithúdarásúlacht agus ar fhéineagrú spontáineach na ndaoine seachas ar struchtúir údarásúla cosúil leis an stát. Deir lucht leanúna an ainrialachais nach gá le stát a bheith ann agus gur mó a dhochar ná a shochar. Ba bhreá leis na hainrialaithe ról an údaráis sa chaidreamh idir na daoine a laghdú, nó fiú deireadh a chur leis..[1] B'fhearr leo sochaí gan stáit ar bith.

Tá an focal ain-riaghailteachd in úsáid i nGaeilge na hAlban, agus is ionann an focal seo agus anarchism an Bhéarla, a thagann ón nGréigis, anarchos: an- = neamh-, frith-, agus archos, cumhacht.

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Glactar leis nach raibh údarás ná rialtas ar bith ann sa tsochaí réamhstairiúil, mar a thuigimidne coincheap an údaráis pholaitiúil inniu. Nuair a thosaigh na catharstáit agus na stáit ag teacht ar an bhfód cuireadh bun leis an rialtas údarásúil mar rud, ach má cuireadh, ní raibh gach uile dhuine sásta leis sin. Mar sin thosaigh siad ag forbairt agus ag cur in iúl smaointí den chineál a chuirfeadh ainrialachas na nuaré i gcuimhne, cé nach raibh an focal féin ann go fóill. Smaointeoirí sean-Ghréagacha a raibh luiteamas áirithe leis an ainrialachas ab ea Aristippus agus Zeno, agus sa tSín bhreac an fealsamh Laozi síos smaointí a raibh cuma an ainrialachais orthu sa leabhar Daodejing, a scríobh sé timpeall na bliana 400 RC.[2]

Chuir go leor gluaiseachtaí Criostaí ainrialachas in iúl. Mar shampla, bhunaigh na Diggers i Sasana a bhfealsúnacht ar Ghníomhartha na nAspal 4:32: "Bhí buíon na gcreidmheach ar aon aigne agus ar aon intinn le chéile. Ní deireadh aon duine acu liom ná leat faoina chuid maoine mar bhí gach ní i bpáirt acu."[3]

Ba é William Godwin (1756-1836) an chéad ainrialaí nua-aimseartha, ach ba é Pierre-Joseph Proudhon an chéad ainrialaí féinfhógartha. D'úsáid sé an focal ainrialaí ina shaothar "Cad é an rud é an réadmhaoin?" (Fraincis: Qu'est-ce que la propriété?), a chuaigh i gcló i 1840. Sa saothar sin, dúirt Proudhon, "Níl sa mhaoin ach gadaíocht." Bhí tionchar ag frithchaipitlíochas Proudhon ar an ngluaiseacht ainrialach ó shin i leith. I 1844, d'fhoilsigh Max Stirner an leabhar An Duine Aonair agus a Mhaoin (Géarmainis: Der Einzige und sein Eigentum). Bhí tionchar ag Stirner ar an ainrialachas indibhidiúlach.

In 1864, bunaíodh an Chéad Idirnáisiúntán mar eagraíocht don lucht oibre radacach san Eoraip. Bhí Karl Marx ina dhuine de cheannairí na radacach san am. D'easaontaigh na ainrialaithe le Marx faoin stát áfach, nó bhí Marx ag moladh go gcuirfí deachtóireacht na prólatáireachta ar bun i ndiaidh don stát caipitlíoch imeacht de dhroim an domhain. Ba é Mikhail Bakunin ceannaire na n-ainrialach sa Chéad Idirnáisiúntán. Ghlac ainrialaithe páirt i gComún Pháras i 1871.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

Leabharliosta[cuir in eagar | athraigh foinse]

  • Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas. Robert Graham, editor.
    • Volume One: From Anarchy to Anarchism (300CE to 1939) Black Rose Books, Montréal and London 2005. ISBN 1551642506.
    • Volume Two: The Anarchist Current (1939–2006) Black Rose Books, Montréal 2007. ISBN 9781551643113.
  • Anarchism, George Woodcock (Penguin Books, 1962).
  • Anarchy: A Graphic Guide, Clifford Harper (Camden Press, 1987): An overview, updating Woodcock's classic, and illustrated throughout by Harper's woodcut-style artwork.
  • The Anarchist Reader, George Woodcock (ed.) (Fontana/Collins 1977; ISBN 0006340113): An anthology of writings from anarchist thinkers and activists including Proudhon, Kropotkin, Bakunin, Malatesta, Bookchin, Goldman, and many others.
  • Anarchism: From Theory to Practice by Daniel Guerin. Monthly Review Press. 1970. ISBN 0853451753
  • Anarchy through the times by Max Nettlau. Gordon Press. 1979. ISBN 0849013976
  • Demanding the Impossible: A History of Anarchism by Peter Marshall. PM Press. 2010. ISBN-10: 1604860642
  • Claude Harmel, Histoire de l'anarchie, des origines à 1880, illustrations, éditions Champ Libre, 1984.
  • Arthur Lehning, De Buonarroti à Bakounine, éditions Champ Libre, 1977.
  • Alain Sergent, Les anarchistes, Amiot-Dumont, coll. "Visages", 1951.
  • Alexandre Skirda, Autonomie individuelle et force collective, Les anarchistes et l'organisation de Proudhon à nos jours, Alexandre Skirda, 1987 ISBN 2950213006
  • Claude Faber, L'anarchie, une histoire de révoltes , Milan, coll. « Les essentiels Milan », 2002 ISBN 2745905805
  • Collectif, Et pourtant ils existent ! : 1954-2004, Le Monde libertaire a 50 ans, Le cherche midi, coll. « Documents », 2004 ISBN 2749102952
  • Daniel Colson, Petit lexique anarchiste de Proudhon à Deleuze, Le Livre de Poche, coll. « Le Livre de Poche », 2001 ISBN 2253943150
  • Daniel Guérin, Ni Dieu, Ni Maître - Anthologie de l'anarchisme, (Éditions Maspero, puis La Découverte), ISBN 270710390X ou ISBN 2707131369
  • Jean Maitron, Le mouvement anarchiste en France, Gallimard, coll. « Tel », 1992 ISBN 2070724980
  • Jean Maitron, Le Mouvement anarchiste en France, tome 2 : de 1914 à nos jours, Gallimard, coll. « Tel », 1992 ISBN 2070724999
  • Jean Maitron, Ravachol et les anarchistes, Gallimard, coll. « Folio-Histoire », 1992 ISBN 2070326756
  • Gaetano Manfredonia (Dir.), "Les anarchistes et la révolution française", Paris, éd. du ML, 1990, 314 p.
  • Gaetano Manfredonia, "La Chanson anarchiste en France des origines à 1914 : dansons la Ravachole !", Paris ; Montréal, L'Harmattan, 1997, 445 p.
  • Gaetano Manfredonia, "L'anarchisme en Europe", Paris, PUF, 2001 (Que sais-je 3613), 127 p.
  • Gaetano Manfredonia, "Anarchisme et changement social : insurectionnalisme, syndicalisme, éducationnisme-réalisateur", Lyon, Atelier de création libertaire, 2007, 347 p.
  • Jean Préposiet, Histoire de l'anarchisme, Tallandier, coll. « APPROCHES », 2005 ISBN 2847341900
  • Jean-Victor Verlinde, L'Ordre mon cul ! La liberté m'habite., L'esprit frappeur ( 89), 2000 ISBN 2844052096
  • Martin Breaugh, L'expérience plébéienne. Une histoire discontinue de la liberté politique, Paris, Éditions Payot-Rivages, 2007.
  • Michel Ragon, La Mémoire des vaincus, Albin Michel, 1989 ISBN 2226039147
  • Normand Baillargeon, L'ordre moins le pouvoir : histoire et actualité de l'anarchisme, Agone, coll. « Memoires Sociales », 2004 ISBN 2910846296
  • Pierre Miquel, Les @narchistes, Albin Michel, 2003 ISBN 2226136193
  • René Schérer, Nourritures anarchistes. L'anarchisme explosé, Hermann, 2009
  • Victor Basch, L'Individualisme anarchiste, reed. Archives Kareline, 2008
  • Vivien Bouhey,Les Anarchistes contre la République 1880-1914, Presses Universitaires de Rennes, 2009, 491 p.
  • Sylvain Boulouque,Les anarchistes français face aux guerres coloniales (1945 - 1962), 2003, 120 p. ISBN 2905691824
  • Autorenkollektiv: Was ist eigentlich Anarchie. Einführung in die Theorie und Geschichte des Anarchismus. 2. überarbeitete Auflage. Kramer, Berlin 1997, ISBN 3-87956-700-X
  • Achim von Borries & Ingeborg Brandies (Hrsg.): Anarchismus. Theorie, Kritik, Utopie. Texte und Kommentare. Verlag Graswurzelrevolution, Nettersheim 2007, ISBN 978-3-939045-00-7
  • Jan Cattepoel: Der Anarchismus. Gestalten, Geschichte, Probleme. 3. überarbeitete und erweiterte Auflage. Beck, München 1979, ISBN 3-406-06786-7
  • Hans J. Degen & Jochen Knoblauch: Anarchismus. Eine Einführung. Schmetterling Verlag, Stuttgart 2008, ISBN 978-3-89657-590-6
  • Monika Grosche: Anarchismus und Revolution. Zum Verständnis gesellschaftlicher Umgestaltung bei den anarchistischen Klassikern Proudhon, Bakunin, Kropotkin. Syndikat A, Moers 2004, ISBN 3-00-011749-0
  • Erwin Oberländer (Hrsg.): Der Anarchismus. Walter, Olten/Freiburg 1972, ISBN 3-530-16784-3
  • Roland Raasch & Hans Jürgen Degen (Hrsg.): Die richtige Idee für eine falsche Welt? Perspektiven der Anarchie. Oppo-Verlag, Berlin 2002, ISBN 3-926880-12-0
  • K. H. Z. Solneman: Das Manifest der Freiheit und des Friedens. Der Gegenpol zum kommunistischen Manifest. Mackay-Gesellschaft, Freiburg 1977, ISBN 3-921388-12-0
  • Horst Stowasser: Anarchie! Idee, Geschichte, Perspektiven. Edition Nautilus, Hamburg 2007, ISBN 978-3-89401-537-4.
  • ders.: Freiheit pur. Die Idee der Anarchie, Geschichte und Zukunft. Eichborn, Frankfurt 1995, ISBN 3-8218-0448-3 (PDF; 3,01 MB)
  • Uwe Timm: Anarchie, eine konsequente Entscheidung für Freiheit und Wohlstand. Mackay-Gesellschaft, Freiburg 1976, ISBN 3-921388-10-4



Naisc[cuir in eagar | athraigh foinse]