Agóidí Mahsa Amini
| ||
| Cineál | suspicious death (en)  marú céasadh brúidiúlacht na bpóilíní bás faoi choimeád na ngardaí  | |
|---|---|---|
| Cuid de | Mahsa Amini protests (en) | |
| Dáta na bliana | 16 Meán Fómhair 2022 | |
| Suíomh | Tehran, An Iaráin | |
| Tír | an Iaráin | |
| Is cúis le | Mahsa Amini protests (en) | |
| Íospartach | Mahsa Amini (en) luach anaithnid | |
| Líon básanna | 1 | |
| Líon gortaithe | 0 | |
| Haischlib | #MahsaAmini, #Mahsa-Amini, #مهساامینی,, #مەھسائەمینی, #ژینائەمینی, #مهسا_ایمنی, #Mahsa_Amini agus #MahsaAminii | |
Maraíodh Zhina[1] (Mahsa) Amini, bean óg 22 bliain d'aois, i dTehran san Iaráin ar 16 Meán Fómhair 2022. Thosaigh léirsithe i gcoinne póilíní moráltachta agus dlíthe hijab na hIaráine ag méadú tar éis bhás Mahsa Amini, a bhí faoi choinneáil as ucht na dlíthe sin a bhriseadh.[2] Maraíodh 537 ar a laghad san agóidíocht idir 16 Meán Fómhair 2022 - 14 Aibreán 2023.[3]
.jpg)
Marú Amini
[cuir in eagar | athraigh foinse]
Bean óg Chordach ba ea Amini, a rugadh ar 21 Meán Fómhair 1999.[5] Bhí sí in éineacht lena muintir i dTehran nuair a gabh na “póilíní moráltachta” de chuid na hIaráine í. Ní raibh sí ag caitheamh an hijab, agus cuireadh ina leith gur sháraigh sí an 'moráltacht phoiblí'.
Thug gníomhairí brúidiúlacha an réimis léasadh do Amini agus fuair sí bás i ndiaidh di bheith i gcóma ar feadh trí lá. Ansin rinne na fórsaí slándála iarracht imeaglú a dhéanamh ar mhuintir Zhina.
Ar leac a huaighe, tá sé scríofa i gCordais, “Zhina, ní marbh atá tú, tá d’ainm mar chód anois.”
Agóidí
[cuir in eagar | athraigh foinse]Spreag bás Amini gluaiseacht úrnua ón bhun aníos, a bhí ag tabhairt dúshláin ar feadh tamaill do riail na mullánna agus don réimeas san Iaráin. Phléasc agóidí amach mar gheall ar an eachtra – agóidí suí istigh, stailceanna, léirsithe ag na hollscoileanna agus os comhair na stáisiún póilíneachta, srl. Cinnte gabhadh agus buaileadh mná san Iaráin gach lá le linn 2022 as na héadaí a chaith siad. Ach spreag eachtra Amini, agus leithscéal na húdaráis gan cás gan náire, fearg ollmhór ag an am.
Bhí an réimeas ag streachailt ag an am le go leor géarchéimeanna – bhí an boilsciú agus bochtaineacht ag méadú, rudaí a théann i bhfeidhm i bhfad níos mór ar mhná. Bhí cumhacht na mullánna á ceistiú, agus na múinteoirí, hoibrithe ola, agus tiománaithe bus srl ar stailc.
Sna réigiúin Chordacha, bhí cur faoi chois ollmhór ann agus daoine á marú ag léirsithe go fiú.[6]
Mar agóid, dhiúltaigh foireann peile na hIaráine an t-amhrán náisiúnta a chanadh roimh a chéad chluiche le linn Corn FIFA an Domhain 2022.[7]
Éire agus an tAontas Eorpach
[cuir in eagar | athraigh foinse]I dtús 2023, bhí an lámh láidir a úsáid go forleathan agus go díréireach in aghaidh agóideoirí neamhfhoréigneacha.[8] Chinn an Chomhairle Eorpach 18 nduine aonair agus 19 n-eintiteas a chur leis an liosta díobh siúd atá faoi réir bearta sriantacha i gcomhthéacs chóras smachtbhannaí na hIaráine i ndáil le cearta an duine. I measc na ndaoine a liostáladh bhí :
- ionadaithe an rialtais agus Pharlaimint na hIaráine (Majles)
- daoine mór le rá ó thaobh na polaitíochta agus na meán de
- comhaltaí ardleibhéil d’fhórsaí slándála na hIaráine, Cór Gharda na Réabhlóide Ioslamaí ina measc
In Éirinn, bhí daoine i mbun agóide gach deireadh seachtaine i mBaile Átha Cliath ar feadh cúpla mí.[9]
Réiteach
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ní raibh de rogha ag an rialtas ach cosa a chur i dtaca agus an aghaidh dhána a chur orthu féin. De réir a chéile, chuaigh na hagóidí i léig agus bhí 'bua' éigin ag an rialtas.
Faoi dheireadh d'éirigh an cos ar bolg ró-láidir. Ag an am céanna, tá cuid den tsochaí san Iaráin tréan in aghaidh aon "liobrálú", an-láidir ina chuid coimeádachais agus díograis i leith an chreidimh ann.
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Dúnmharú Neda Agha-Soltan, maraíodh í le linn agóide í i dTehran ar 20 Meitheamh 2009. Taispeánadh an dúnmharú ar Twitter agus rinneadh samhailchomhartha di.
- Narges Mohammadi; Duais Nobel na Síochána bronnta uirthi sa bhliain 2023
Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- An Chomhairle Eorpach : An Iaráin: bearta sriantacha breise glactha ag an Aontas i gcoinne sáruithe ar chearta an duine (preaseisiúint, an 23 Eanáir 2023)
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ nó Jina
- ↑ RnaG / TÚS ÁITE le Déaglán de Bréadún (21 MEÁN FÓMHAIR 22). "Tús Áite: Léirsithe san Iaráin" (ga-IE). RTE Radio. Dáta rochtana: 2023-09-14.
- ↑ Iran Human Rights (Aibreán 2023). "Report on 200 Days of Protest Repression/List of at Risk Protesters". Dáta rochtana: M.F. 2023.
- ↑ Jeroen Vogelaar (2023-01-13). "Comlux Aruba 787 Dreamliner highlights human rights violations in Iran during world tour AVIATION NEWS International Aviation News, Airshow reports, Aircraft facts, worlds largest Aviation Museum database. Civillian, Military & Space, We cover it All" (en-US). AVIATION NEWS. Dáta rochtana: 2023-09-14.
- ↑ "Death of Mahsa Amini" (as en) (2023-09-08). Wikipedia.
- ↑ "An Iaráin Cothrom na Féinne do Zhina (Mahsa) Amini! Deireadh le Réimeas na gCléireach!" (ga-IE). Socialist Party (Ireland) (2022-10-07). Dáta rochtana: 2023-09-14.
- ↑ Adam Lacey (2022-11-28). "Déanann an Iaráin gearán le FIFA tar éis do SAM an tsiombail Ioslamach a bhaint dá mbratach ar líne - Extrag.ie" (ga-IE). Dáta rochtana: 2023-09-14.
- ↑ consilium.europa.eu (2023). "Amlíne — An Iaráin: Bearta sriantacha an Aontais". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2023-08-15. Dáta rochtana: 2023.
- ↑ Mairéad Ní Nuadháin (13 Eanáir 2023). "‘Ag croitheadh lámh leis an diabhal’ san Afganastáin" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2023-09-14.