Sionnach

Ainmhí feoiliteach is ea an sionnach nó an madra rua (madadh rua/mada rua uaireanta).

Tacsanomaíocht

Tá beagnach 40 speiceas ann i ngéinis éagsúla taobh istigh den fhine Canidae.^[1]

Ní grúpa tacsanomaíochta iad na sionnaigh. Tá 12 speiceas sa ghéineas Vulpes — na “fíorshionnaigh”, ach tá ar a laghad 25 speiceas eile (beo nó díofa) a dtugtar “sionnach” orthu. Mar shampla:

Sionnach foraoise — Cerdocyon thous
Sionnach culpaech — Lycalopex culpaeus
Sionnach Darwin — Lycalopex fulvipes
Sionnach liath Airgintíneach — Lycalopex griseus
Sionnach Pampa — Lycalopex gymnocercus
Sionnach Bheangál — Vulpes bengalensis
Sionnach Blanford — Vulpes cana
Sionnach Artach — Vulpes lagopus
Sionnach coiteann — Vulpes vulpes
Sionnach feinneach — Vulpes zerda

Sanasaíocht

Níl aon sanasaíocht shásúil ar an bhfocal sionnach.^[2]

Seanfhocail/nathanna cainte

Ní mhealltar an sionnach faoi dhó
Chomh glic le sionnach
Sionnach ar dhuán, giorria ar do bhaoite, is nár mharaí tú aon bhreac go dtioca an Fhéile Bríde seanmhallacht iascaireachta as ar ainmníodh úrscéal Bhreandáin Uí Eithir Sionnach ar mo Dhuán.

Tréithe

Bíonn dathanna éagsúla ar na madraí rua, idir buí éadrom agus donn trom rua, agus dath bán nó éadrom ar a mbolg agus ar uile. Bíonn eireaball sionnaigh fada, tiubh, agus mothallach, agus bior bán air de ghnáth. Bíonn na cluasa sách fada agus biorach.

Meáchan 4 – 9kg
Fad na colainne 50-100cm
Fad an eireabaill 30- 45cm
Cos Deiridh 13-16cm
Fad an Lapa 5cm
Aird ón ngualainn anuas 30-40cm

Bia: Coiníní, Uibheacha, Feithidí, Giorriacha, Gráinneoga, Francaigh, Péisteanna, Lucha, Torthaí, Fuílleach bia

Intleacht

De réir taighde de chuid Ollscoil Hull sa bhliain 2023, tá madaidh rua sna cathracha níos misniúla ná madaidh rua faoin tuath, ach ní hé go bhfuil siad níos cliste.^[3] Chuir na heolaithe puzail do mhadaidh rua ar 104 suíomh i bpáirceanna, i ngairdíní cúil, agus sna coillte ar feadh coicíse agus bhí ar na madaidh rua úsáid a bhaint as meicníocht shimplí chun teacht ar an bhia taobh istigh. Bhí na madaidh rua sna cathracha ní ba shásta teagmháil a dhéanamh leis na puzail. Faoi dheireadh, níor éirigh le níos mó ná 12 madadh rua an bia a fháil óna bpuzail - ach nuair a fágadh an bia ar an talamh gan puzal, ní raibh drogall ar shionnach ar bith an bia a ithe, beag beann ar cá háit a raibh siad.^[4]

Féach freisin

An Maidrín Rua (amhrán)

Foinsí

↑ enfa.ie (2007). "An Fiadhúlra". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2007-11-18. Dáta rochtana: 2023.
↑ "School of Celtic Studies – DIAS" (en-US) (2023-07-24). Dáta rochtana: 2023-08-12.
↑ "Urban foxes bolder but not smarter than rural ones, study suggests" (en-GB). BBC News (2023-08-08). Dáta rochtana: 2023-08-12.
↑ Conradh na Gaeilge, Londain (12 Lúnasa 2023). "‎Nuacht Mhall: (Dún na nGall)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2023-08-12.

[1] .ie (2007). "An Fiadhúlra". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2007-11-18. Dáta rochtana: 2023.

[2] "School of Celtic Studies – DIAS" (en-US) (2023-07-24). Dáta rochtana: 2023-08-12.

[3] "Urban foxes bolder but not smarter than rural ones, study suggests" (en-GB). BBC News (2023-08-08). Dáta rochtana: 2023-08-12.

[4] Conradh na Gaeilge, Londain (12 Lúnasa 2023). "‎Nuacht Mhall: (Dún na nGall)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2023-08-12.

[1]

[2]

[3]

[4]