An Aragóinis

An Aragóinis
Idioma aragonés, Aragonés agus aragonés
Cineál	teanga nádúrtha agus teanga bheo
Úsáid
Cainteoirí dúchais	8,500 (2022)
Dúchasach do	An Aragóin, Huesca Province (en) agus Zaragoza Province (en)
Stáit	an Spáinn
Aicmiú teangeolaíoch
	teanga dhaonna; teangacha Ind-Eorpacha; teangacha Iodáilice; teangacha Rómánsacha; teangacha Rómánsacha Iartharacha; teangacha Gall-Ibéaracha; teangacha Gall-Rómánsacha; teangacha Ocsatánach-Rómánsacha
Tréithe
Córas scríbhneoireachta	aibítir Laidineach
Leibhéal leochaileachta	3 cinnte i mbaol
Cóid
ISO 639-1	an
ISO 639-2	arg
ISO 639-3	arg
Glottolog	arag1245
Ethnologue	arg
Linguist List	arg
UNESCO	330
IETF	an
Endangered languages	949

Is teanga í an Aragóinis a labhraítear san Aragóin. Tá Spáinnis ag cách san Aragóin féin, ach thairis sin, chloisfeá an Aragóinis fós i ngleannta áirithe sna Piréiní i dtuaisceart na hAragóine. Is teanga Rómánsach í, is é sin, is teanga de bhunadh na Laidine í.

Ainm na Teanga

Is é an t-ainm is minice a thugtar ar an teanga seo ná Aragóinis, ach ó bhí canúint ghaolmhar á labhairt i gcúige Navarra fadó, is gnách leis na teangeolaithe uaireanta Navarrais-Aragóinis a thabhairt uirthi. Iad síúd a bhfuil canúint Aragóinise éigin ó dhúchas acu bíonn a n-ainmneacha féin acu ar na canúintí, ar nós cheso nó belsetán. (Belsetán an chanúint a labhraítear timpeall ar Bielsa, in oirthear na gcríoch ina bhfuil Aragóinis le cloisteáil.

An Aragóinis i gComparáid leis an gCatalóinis agus an Spáinnis (an Chaistílis)

Tá an f- i dtús na bhfocal le cloisteáil i gcónaí. Rinneadh fillo ("mac") de filius na Laidine, cf. hijo na Spáinnise, fill na Catalóinise.
Rinneadh ch [tʃ] de ge-, gi-, i- na Laidine i dtús na bhfocal: choven "óg". Joven a scríobhtar an focal Spáinnise, ach is mar ch leathan na Gaeilge (nó na Gearmáinise) a fhuaimnítear an j- sin. Jove an leagan Catalóinise den fhocal seo, agus is mar j na Fraincise a fhuaimnítear an j- sa teanga sin.
Má bhí -lt- nó -ct- taobh istigh den fhocal Laidine, rinneadh -it- de, cosúil leis an bPortaingéilis: Laidin multum, Aragóinis muito, Catalóinis molt, Portaingéilis muito ("a lán, go leor"); Laidin factum > Aragóinis feito (“déanta”), Spáinnis hecho, Catalóinis fet, Portaingéilis feito

Tagairtí

Naisc sheachtracha