An Aragóinis

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Infotaula de llenguaAn Aragóinis
Idioma aragonés agus Aragonés
Cineálteanga nádúrtha agus teanga bheo
Úsáid
Cainteoirí dúchais8,500 (2022)
Dúchasach doAn Aragóin, Huesca Province (en) Aistrigh agus Zaragoza Province (en) Aistrigh
Stáitan Spáinn
Aicmiú teangeolaíoch
teanga dhaonna
teangacha Ind-Eorpacha
teangacha Iodáilice
teangacha Rómánsacha
teangacha Iodál-Iartharacha
teangacha Rómánsacha Iartharacha
teangacha Gall-Ibéaracha
Gallo-Romance (en) Aistrigh
Occitano-Romance (en) Aistrigh
Tréithe
Córas scríbhneoireachtaaibítir Laidineach
Leibhéal leochaileachta3 cinnte i mbaol
Cóid
ISO 639-1an
ISO 639-2arg
ISO 639-3arg
Glottologarag1245
Ethnologuearg
UNESCO330
IETFan
Endangered languages949

Is teanga í an Aragóinis a labhraítear san Aragóin. Tá Spáinnis ag cách san Aragóin féin, ach thairis sin, chloisfeá an Aragóinis fós i ngleannta áirithe sna Piréiní i dtuaisceart na hAragóine. Is teanga Rómánsach í, is é sin, is teanga de bhunadh na Laidine í.

Teangacha san Aragóin: an Spáinnis, an Chatalóinis agus an Aragóinis. Níl an Aragóinis beo ach i dtuaisceart na hAragóine.

Ainm na Teanga[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é an t-ainm is minice a thugtar ar an teanga seo ná Aragóinis, ach ó bhí canúint ghaolmhar á labhairt i gcúige Navarra fadó, is gnách leis na teangeolaithe uaireanta Navarrais-Aragóinis a thabhairt uirthi. Iad síúd a bhfuil canúint Aragóinise éigin ó dhúchas acu bíonn a n-ainmneacha féin acu ar na canúintí, ar nós chesobelsetán. (Belsetán an chanúint a labhraítear timpeall ar Bielsa, in oirthear na gcríoch ina bhfuil Aragóinis le cloisteáil.

An Aragóinis i gComparáid leis an gCatalóinis agus an Spáinnis (an Chaistílis)[cuir in eagar | athraigh foinse]

  • Tá an f- i dtús na bhfocal le cloisteáil i gcónaí. Rinneadh fillo ("mac") de filius na Laidine, cf. hijo na Spáinnise, fill na Catalóinise.
  • Rinneadh ch [tʃ] de ge-, gi-, i- na Laidine i dtús na bhfocal: choven "óg". Joven a scríobhtar an focal Spáinnise, ach is mar ch leathan na Gaeilge (nó na Gearmáinise) a fhuaimnítear an j- sin. Jove an leagan Catalóinise den fhocal seo, agus is mar j na Fraincise a fhuaimnítear an j- sa teanga sin.
  • Má bhí -lt--ct- taobh istigh den fhocal Laidine, rinneadh -it- de, cosúil leis an bPortaingéilis: Laidin multum, Aragóinis muito, Catalóinis molt, Portaingéilis muito ("a lán, go leor"); Laidin factum > Aragóinis feito (“déanta”), Spáinnis hecho, Catalóinis fet, Portaingéilis feito

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]