Pádraig Phiarais Cúndún
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1777 |
| Bás | 1857 79/80 bliana d'aois |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | file  |
Rugadh Pádraig Phiarais Cundún (1777–1857) i ngar do Bhaile Mhac Óda, Contae Chorcaí, agus tháinig clú air mar fhile agus mar fhear grinn.[1] Bhí feirm aige in Uíbh Mac Coille láimh le hEochaill, ach sa bhliain 1826, in aois a naoi mbliana is daichead, thug sé a mhuirín leis go dtí Stát Nua-Eabhrac agus d’fhódaigh sé é féin in Utica, áit a raibh gaolta leis cheana. Bhí Canáil mhór Erie á ghearradh ann timpeall na bliana 1826 agus Gaeilge ag mórán de na hoibrithe. Chuir an Cundúnach aithne ar a lán acu.
Cheannaigh an Cundúnach feirm ar cairde; sa bhliain 1834, nuair a bhí an costas íoctha aige, thosaigh sé ag scríobh abhaile. Idir na blianta 1834 agus 1857 chuir sé neart litreacha agus dánta abhaile i nGaeilge, agus tóir orthu ar fud a cheantair dhúchais. Ag seo sliocht as litir leis (30 Márta 1852):
- Féach feirmeoirí na tíre seo, bíonn bia is deoch gach uile lá insan bhliain acu chomh maith is a bheadh ag aon duine uasal. Ní bhíonn aon scorn orthu iad féin, a mná is a gclann do chaitheamh a gcoda ar aonchlár lena lucht oibre: aonbhia is aonchlár a bhíonn acu uile. Ní dheinid siad dála Sheáin an scadáin, a chognadh a chuid a chuid insan seomra go hamplach doicheallach. Agus samhailt eile Sheáin de chineál daoine, is beag an dolaidh iad a bheith mar atáid, go cúthail cráite faoi láimh daoirse Gall, óir is follas go bhfáiscfidís féin an tsnaidhm ar an mbocht chomh docht is a dhéanfadh an Gall nó fós níos measa dá mbeadh ar a gcumas.[2]
Chuir Risteard Ó Foghludha (Fiachra Éilgeach) an cnuasach go léir in eagar sa bhliain 1932.
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “CÚNDÚN, Pádraig Phiarais (1777–1857) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.
- ↑ Ó Buachalla, Breandán, ‘Litreacha Phádraig Phiarais Cundún,’ as Go Meiriceá Siar, Stiofán Ó hAnnracháin (eag.), An Clóchomhar Tta 1979, lch 36.