An Mhandairínis

An Mhandairínis

Cineál	teanga
Úsáid
Cainteoirí dúchais	918,000,000 (2019)
Á labhairt	Hong Cong agus Macau
Dúchasach do	Guangxi, Guizhou, Hubei, Hunan, Jiangsu, Jiangxi, Sichuan, Yunnan, Béising, Chongqing, Tianjin, Hebei, Henan, Anhui, Shandong, Shanxi, Shaanxi, Ningxia, Gansu, Jilin, Heilongjiang, Liaoning, An Ion-Mhongóil, Qinghai agus Xinjiang
Stáit	Brúiné, Daon-Phoblacht na Síne, an Téaváin, an Indinéis, an Mhalaeisia, Na hOileáin Fhilipíneacha agus Singeapór
Aicmiú teangeolaíoch
teanga dhaonna teangacha Sín-Astrainéiseacha teangacha Sín-Tibéadacha An tSínis
Tréithe
Córas scríbhneoireachta	Chinese characters (en)
Cóid
ISO 639-3	cmn
Glottolog	mand1415
Linguasphere	79-AAA-b
Ethnologue	cmn
ASCL	7104
IETF	cmn

Is grúpa canúintí í an Mhandairínis nó Guānhuà (teanga na státseirbhíseach), Běifānghuà (canúint an Tuaiscirt). Ar an Mandairínis atá an tSínis chaighdeánach bunaithe. Labhraítear na canúintí seo ar fud thuaisceart na Síne, agus is féidir difríochtaí suntasacha a aithint idir na fo-chanúintí éagsúla. Is í caint na príomhchathrach is bunús leis an gcaighdeán, ach is leagan saibhrithe den chanúint sin é, agus tionchar na Sínise Clasaicí le haithint air freisin.

Tá Mandairínis ag breis is 1.3 billiún duine (885 milliún ó dhúchas).

Cineál Mandairínise atá i gceist leis an Dungáinis freisin. Teanga chaighdeánaithe ar leith í agus í á scríobh leis na litreacha Coireallacha cosúil leis an Rúisis. Labhraítear an Dungáinis sa Chirgeastáin agus sa Chasacstáin, agus Moslamaigh iad lucht a labhartha. An cineál Sínise atá i gceist leis an Dungáinis is ionann é go bunúsach agus an leagan den Mhandairínis a chloisfeá sa dá chúige úd Shaanxi agus Gansu sa tSín féin. Is léir áfach go bhfuair an Dungáinis a lán focal ar iasacht ón Rúisis i mblianta an tSóivéadachais.

Is iad na fochanúintí is tábhachtaí a aithnítear ná:

• Mandairínis an Oirthuaiscirt, an cineál Mandairínise a labhraítear sa Mhanchúir. Tá sí sách cóngarach don teanga chaighdeánach.

• Mandairínis Beijing, agus an cineál Mandairínise a labhraítear timpeall na príomhchathrach: canúintí Chengde agus Hebei mar shampla. Is í seo an chanúint is cóngaraí don chaighdeán. Labhraítear canúintí cosúla ina lán áiteanna eile de thoradh na himirce inmheánaí. An chanúint a chloistear i dtuaisceart Xinjiang mar shampla tá sí an-chosúil le Sínis Beijing.

• Canúint Ji-Lu. Canúint í seo a labhraítear i Hebei agus Shandong. i gcathair Tianjin mar shampla. Is féidir a lán difríochtaí a aithint idir í agus Sínis Beijing, agus bíonn sé deacair ag muintir Beijing an chanúint seo a thuiscint.

• Canúint Jiao-Liao, nó canúint an dá leithinis - Jiaodong agus Liaodong. Níl sí chomh dothuigthe ag muintir Beijing agus canúint Ji-Lu, ach mar sin is canúint ar leith í. Seo í an chanúint a chloisfeá i Weihai (Port Edward, mar a thugadh muintir an Iarthair ar an áit fadó) agus i Lüshun-Dalian (Port Arthur).

• Canúint Zhongyuan, nó canúint an Mhachaire Láir. Leis an bhfochanúint seo a bhaineann an Dungáinis. Labhraítear na canúintí seo i Henan, i lár Shaanxi agus i ndeisceart Xinjiang.

• Canúint Lan-Yin. Labhraítear in Gansu agus i dtuaisceart Xinjiang í.

• Canúint Jiang-Huai. Labhraítear an chanúint seo i Jiangsu, Anhui agus i Nanjing, mar shampla. Tá an chanúint seo cuíosach deacair ag muintir Beijing, ach is é an tionchar láidir ón mórchanúint neamh-Mhandairínise úd Wu is cúis leis an dothuigtheacht sin. Is í canúint Wu an cineál Sínise is mó a shamhlaítear le Shang-hai.

• Mandairínis an Iardheiscirt.

Sna Stáit Aontaithe

Leabharliosta

• Chen, Ping: Modern Chinese. History and Sociolinguistics. ("Sínis an Lae Inniu. Stair agus Sochtheangeolaíocht.") Cambridge University Press, Cambridge 1999, ISBN 0-521-64572-7
• Karlgren, Bernhard: Schrift und Sprache der Chinesen. ("Teanga agus Scríbhneoireacht na Síneach.") 2. Auflage. Springer 2001, ISBN 3-540-42138-6 (Tabhair faoi deara go bhfuil cuid mhór de thuairimí Karlgren bréagnaithe ag na glúinte d'eolaithe a tháinig chun saoil ina dhiaidh.)
• Kneussel, Gregor: Grammatik des modernen Chinesisch. ("Gramadach na Sínise Nua-aimseartha.") Verlag für fremdsprachige Literatur, Beijing 2005, ISBN 7-119-04262-9
• Lackner, Michael (eag.): New Terms for new Ideas: western knowledge and lexical change in late imperial China. ("Téarmaí nua ar smaointí nua: eolas an Iarthair agus athrú an stór focal i ré dheireanach Impireacht na Síne.") Brill, Leiden 2001, ISBN 90-04-12046-7
• Li, Charles N. agus Sandra A. Thompson: Mandarin Chinese. A Functional Reference Grammar. ("An tSínis Mhandairíneach. Gramadach fheidhmiúil thagartha.") University of California Press, Berkeley 2003, ISBN 0-520-06610-3
• Norman, Jerry: Chinese. ("An tSínis".) Cambridge University Press, 1988, ISBN 0-521-29653-6
• Mey, Monika: Chinesisch. Lesen – Verstehen – Sprechen ("An tSínis. Léamh - tuiscint - labhairt.") Wiesbaden 2009, ISBN 978-3-89500-635-7