Maighstir Ailein
Beathaisnéis | |
---|---|
Breith | 25 Deireadh Fómhair 1859 An Gearasdan, Scotland |
Bás | 8 Deireadh Fómhair 1905 45 bliana d'aois |
Siocair bháis | Bás nádúrtha (Niúmóine) |
Faisnéis phearsanta | |
Reiligiún | An Eaglais Chaitliceach Rómhánach |
Scoil a d'fhreastail sé/sí | Coláiste Blairs |
Gníomhaíocht | |
Gairm | aistritheoir, scríbhneoir, ceoleolaí, file |
Seánra | Filíocht |
Bhí Ailean MacDhòmhnaill nó Maighstir Ailein (25 Deireadh Fómhair 1859 - 8 Deireadh Fómhair 1905 ina shagart Caitliceach, ina fhile, ina bhéaloideasóir agus ina ghníomhaí chearta sibhialta.
Beathaisnéis
[cuir in eagar | athraigh foinse]Rugadh MacDhòmhnaill san Ghearasdan, in Albain, ba mhac tábhairneora é, de shliocht Chlann Dòmhnaill na Ceapaich. Sula ndeachaigh sé isteach i seimineár, ní raibh ach an Béarla ag an neach seo, a bheadh sa todhchaí ina scoláire Gaelach. Fuair sé a chuid oideachais ag 'El Colegio de San Ambrosio-Seminario de Escoceses', i Valladolid, an Spáinn. D'oirnigh an tEaspag Eyre ina shagart é i nGlaschú an 9 Iúil 1884. Bhí sé ina shagart san Òban roimh é a bheith curtha ar aghaidh chuig Dalabrog, Uibhist a Deas. Bhí Èirisgeigh, atá suite trasna an bhá, faoina chúram freisin. Nuair a bhí gá le glaonna breoite ar Èirisgeigh, thiocfadh MacDhòmhnaill chuig an trá agus lasfadh sé tine chnámh mar chomhartha d'iascairí Èirisgeigh teacht agus é a thabhairt trasna na farraige.
Tharla comhghríosú le linn na tréimhse seo ó Choimisean Napier agus ó Dhionnasg an Fhearainn. Dá bhrí sin, bhí MacDhòmhnaill gníomhach i gcearta níos mó a éileamh ar son an tionónta bhoicht a bhí ina mhórchuid dá pharóistí. Ag an am, ba iad baill d'Eaglais na hAlban a bhí i gceannas ar rialtas an oileáin agus ar bhord na scoile. Dá bhrí sin, thosaigh MacDhòmhnaill ag iarraidh ar a pharóiste vótáil in aghaidh iarrthóirí an tiarna talún. Is tasc é seo a raibh géarghá le bheith stuama agus, dar le Iain Latharna Caimbeul, tá sé suntasach go bhfuil Protastúnaigh Uibhist a Deas fós sásta ardmholadh a thabhairt dó.
Mar sin féin, briseadh ar a shláinte in eipidéim, le linn dó na Sacraimintí a chur ar fáil go dícheallach ar son na ndaoine a bhí ag fáil bháis. Chun dlús a chur lena théarnamh cuireadh é chuig Uibhist a Deas. agus beidh cáil go deo ar Èirisgeigh trí shaothair an tsagairt Maighstir Ailein, de thoradh 'Eilein na h-Òige', dán a chum sé.[1]
Thuill sé go gasta grá a pharóistí agus rinne sé maoirsiú ar thógáil eaglais agus teach an reachtaire nua, a bhfuil an dá cheann acu fós ag seasamh ar an oileán. Cé go bhfuair sé bás ón niúmóine i 1905, tá cuimhneamh go fóill ar 'Maighstir Ailein' in Uibhist a Deas agus Èirisgeigh.
Bailitheoir béaloidis
[cuir in eagar | athraigh foinse]Thosaigh MacDhòmhnaill ag bailiú béaloidis nuair a nuair a seoladh é chun obair a dhéanamh san san Òban go gairid tar éis a chomhordaithe. Le cabhair ó pharóiste ó Eige, bhailigh MacDhòmhnaill roinnt iomann liotúirgeach Réamh-Reifirméisean i nGaeilge na hAlban. Chomh maith leis sin, chuir sé lena chuid cumadóireachtaí agus aistriúcháin féin, a úsáideadh ina dhiaidh sin in Uibhist a Deas agus in Èirisgeigh go dtí tar éis Vatacáin II.
Bhí meas mór aige ar ghluaiseacht na Seacaibíteach, agus ba shaineolaí é i stair éirí amach 1745. Tá a chuid lámhscríbhinní caomhnaithe go fóill agus, cé nach bhfuil siad foilsithe, is foinse shaibhir de bhéaloideas agus de stair na nGarbhchríoch iad.
Chuir MacDhòmhnaill a lán ábhar ar fáil a d'fhoilsigh Ada Goodrich Freer a coimisiúnaíodh chun an dara radharc san Ghaeltacht agus sna hOileáin a fhiosrú ag an Society for Psychical Research sa bhliain 1894-5. [2]
File
[cuir in eagar | athraigh foinse]Oidhreacht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Oibreacha foilsithe
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Eilein na h-Òige; The Poems of Fr. Allan MacDonald, Edited by Ronald Black, Mungo Books, Glasgow, 2002.
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tuilleadh léitheoireachta
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Campbell, John Lorne; Halla, Trevor H. (1968). Rudaí aisteach: scéal an Athar. Allan McDonald, Ada Goodrich Freer, agus fiosrúchán an Society for Psychical Research ar an dara radharc ar an nGaeltacht. Birlinn. ISBN 1-84158-458-4 .
- Halla, Trevor H. (1980). Scéal Strange Ada Goodrich Freer. Gerald Duckworth agus an Chuideachta. ISBN 0-7156-1427-4 .