Johan Hendrik van Dale
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 15 Feabhra 1828 Sluis (Ríocht Aontaithe na hÍsiltíre) |
| Bás | 19 Bealtaine 1872 44 bliana d'aois Sluis (an Ísiltír) |
| Siocair bháis | Bás nádúrtha (Bolgach) |
| Teanga dhúchais | an Ollainnis |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | múinteoir, foclóirí, cartlannaí |
| Teangacha | An Ollainnis |
| Teaghlach | |
| Siblín | Levina van Dale |
Múinteoir, cartlannaí, agus foclóirí Ollannach ab ea Johan Hendrik van Dale (15 Feabhra 1828 - 19 Bealtaine 1872). Chruthaigh sé Foclóir Mór na hOllainnise le Van Dale ( Ísiltíris: Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal ); a foilsíodh den chéad uair sa bhliain 1874, tar éis a bháis. Ba é, agus ina eagráin ina dhiaidh sin, príomhfhoclóir na hOllainnis.[1][2]
Beathaisnéis[cuir in eagar | athraigh foinse]
Ba as Eeklo, i gCúige Pléimeannach Fhlóndras Thoir, an Bheilg, tuismitheoirí Van Dale. Bhí eipidéim bholgaí i Meetjesland, i bhFlóndras Thoir: theith Abram (Abraham) van Dale (1799-1837) agus a bhean chéile torrach Pietje (Pieternella Johanna du Bois, 1802-1865) uaidh go Sluis, san Ísiltír; áit ar rugadh a mac, Johan Hendrik.
Caithfidh gur mac léinn agus scoláire den scoth é Johan Hendrik. Agus é ocht mbliana déag d'aois, bronnadh teastas oifigiúil múinteoireachta air (onderwijsbevoegdheid ), rang a ceathair. Ceithre bliana ina dhiaidh sin, tugadh ardú céime go dtí an dara rang é. Sa bhliain 1854, ceapadh é ina phríomhoide ar an scoil phoiblí i Sluis. Sa bhliain 1857, ceapadh é ina chartlannaí cathrach oinigh. Scríobh sé téacsleabhair faoin tábhacht a bhaineann le soiléireacht teanga, agus altanna faoi stair Sluis.
Sa bhliain 1866, d'fhoilsigh sé a chéad saothar foclóireachta: Taalkundig handboekje, de alphabetische lijst van alle Nederlandsche woorden, die wegens litriú taalkundig gebruik aan eenige bedenking onderhevig zijn (" "Lámhleabhar teangeolaíoch, nó liosta aibítre de na focail Ollainnise go léir a d'fhéadfadh cur ina gcoinne, mar gheall ar a litriú nó a n-úsáid teanga"”). Sa bhliain 1867, iarradh air athbhreithniú a dhéanamh ar an Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal (" Foclóir Nua na hOllainnise " ) de 1864 le Isaac Marcus agus Nathan Salomon Calisch, a d'úsáid an litriú as feidhm Siedenbeek seachas an litriú a moladh le déanaí De Vries agus Te Winkel. Ghlac sé leis an tasc, agus chríochnaigh sé laistigh de cheithre bliana. Scríobh sé sa réamhrá a ghabhann leis an gcéad eagrán, 1872:
Het schrijven van een Woordenboek is een ondankbaar en verdrietig werk. Is er veel dat men heeft opgenomen of verbeterd, er is nog veel meer dat men vergeten heeft, dat de aandacht ontsnapt is en alzoo onverbeterd is gebleven.
(Is tasc gan bhuíochas agus brón é foclóir a scríobh. Fiú nuair a bhíonn go leor curtha san áireamh nó ceartaithe ag duine, bíonn i bhfad níos mó fós ann a bhíonn dearmad déanta ag duine air, nó nár tharla gan fhios dó, agus mar sin atá neamhfheabhsaith go fóill.)
Bhí an foclóir á chríochnú - bhí an chéad imleabhar foilsithe cheana féin - nuair, sa bhliain 1872, nuair a tháinig an bholgach air van Dale, agus fuair sé bás di. Chríochnaigh a dhalta (kwekeling) Jan Manhave an chuid eile de go dtí gur foilsíodh é.
Cáineadh an chéad eagrán den Groot woordenboek mar nár chloí siad le caighdeáin acadúla an chruinnis; ach moladh go forleathan é freisin. Ón gceathrú heagrán ar aghaidh, agus ina leasuithe níos déanaí, tá ainm van Dale ceangailte leis an Groot woordenboek mar chomhartha ar a údarás i ngach ábhar a bhaineann leis an Ollainnis.