Jump to content

Cianabaictéir

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Sonraí Ainmhí BheoCianabaictéir
Cyanobacteria Cuir in eagar ar Wikidata

Cuir in eagar ar Wikidata
Sonraí
Ruaimniú Grambaictéir Ghram-dhiúltacha Cuir in eagar ar Wikidata
Tacsanomaíocht
RíochtBacillati
FíleamCyanobacteria Cuir in eagar ar Wikidata
Caval.-Sm., 2002
Ainmníocht
Ex taxon author (en) AistrighRoger Stanier Cuir in eagar ar Wikidata

Is éard is na cianabaictéir ann ná fíleam de bhaictéir uatrófacha Ghram-dhiúltacha, [1] ar féidir leo fuinneamh bitheolaíoch a fháil trí fhótaisintéis. Tá colainn cosúil le halga acu agus struchtúr ceallach (prócarótach) cosúil le baictéar. Tagann an t-ainm "cianbhaictéir" nó "cyanobacteria" ó dhath na mbaictéar (Gréigis: κυανός (kyanós) gorm),[2][3] atá mar an gcéanna mar bhunús leis a hainm coitianta algaí gormghlasa,[4][5][6] cé nach bhfuil siad aicmithe go heolaíoch mar algaí. Is cosúil gur tháinig siad ó dhúchas ó thimpeallacht fionnuisce nó talún.[7]

Is dócha gurb iad na cianobaictéir an tacsón is líonmhaire dá raibh riamh ar an Domhan agus na chéad orgánach arb eol a tháirg ocsaigin.[8] Trí ocsaigin a tháirgeadh agus a scaoileadh mar fhotháirge fótaisintéise, meastar gur iompaigh na cianabaictéir an t-atmaisféar luath, a bhí ar bheagán ocsaigine ( atmaisféar dhí-ocsaídithe), go hatmaisféar ocsaídeach, is cúis leis "An Ocsaídiú Mór" agus "meirgeadh an Domhain",[9] rud a d'athraigh go mór comhdhéanamh foirmeacha beatha ar an Domhan.[10]

  1. "UV-protectants in cyanobacteria" (2008). Plant Science 174 (3): 278–289. doi:10.1016/j.plantsci.2007.12.004. 
  2. Harper. "cyan". Online Etymology Dictionary.
  3. κύανος. Liddell, Henry George; Scott, Robert; A Greek–English Lexicon at the Perseus Project.
  4. "Life History and Ecology of Cyanobacteria".
  5. "Taxonomy Browser – Cyanobacteria".
  6. Allaby M, ed. (1992). "Algae". The Concise Dictionary of Botany. Oxford: Oxford University Press.
  7. "The Marine Microbiome: An Untapped Source of Biodiversity and Biotechnological Potential" (2016). Springer Science+Business Media. 
  8. "The geologic history of primary productivity" (November 2023). Current Biology 33 (21): 4741–4750.e5. doi:10.1016/j.cub.2023.09.040. PMID 37827153. Bibcode2023CBio...33E4741C. 
  9. "Ecology of Cyanobacteria II: Their Diversity in Space and Time" (2012). Springer Science+Business Media. 
  10. "Bacteria".