Cúltaca cognaíoch

Is éard is cúltaca cognaíoch ann ná frithsheasmhacht an aigne agus na hinchinne in aghaidh damáiste don inchinn. Déantar mianach an aigne a mheas ó thaobh iompraíochta de, ach déantar an damáiste néarapaiteolaíoch a mheas go histeolaíoch, cé gur féidir damáiste a mheas trí úsáid a bhaint as marcóirí fola-bhunaithe agus modhanna íomháithe. Tá dhá shamhail ann is féidir a úsáid agus an coincheap "cúltaca " á iniúchadh: cúltaca inchinne agus cúltaca cognaíocha. Is bealach úsáideach iad na téarmaí seo, cé go n-úsáidtear iad go hidirmhalartaithe go minic sa litríocht, chun na samhlacha a phlé. Ag baint úsáide as analach idir an inchinn agus ríomhaire, is féidir cúltaca inchinne a fheiceáil mar chrua-earraí agus cúltaca cognaíocha mar bhogearraí. Creidtear faoi láthair go gcuireann na fachtóirí seo go léir le cúltaca iomlán. Úsáidtear cúltaca cognaíoch go coitianta chun tagairt a dhéanamh do chúltacaí inchinne agus cognaíocha araon sa litríocht.

Sa bhliain 1988 léirigh staidéar, a foilsíodh in Annals of Neurology a thuairiscigh torthaí ó scrúduithe iarbháis ar 137 duine scothaosta, gan choinne go raibh neamhréireacht idir an leibhéal néarapaiteolaíochta san ghalair Alzheimer agus léirithe cliniciúla an ghalair: bhí roinnt rannpháirtithe ann a raibh paiteolaíocht fhairsing an ghalair Alzheimer ar a n - inchinn, ach nach raibh aon léiriú cliniciúil ar an ngalar acu nó gur beag léiriú cliniciúil a bhí acu. Ina theannta sin, léirigh an staidéar go raibh meáchain inchinne níos airde agus líon níos mó néarón ag na daoine seo i gcomparáid le cóimheastóirí aois-chomhoiriúnaithe. Thuairimigh na himscrúdaitheoirí ar dhá mhíniú a d’fhéadfadh a bheith ar an bhfeiniméan seo: b’fhéidir go raibh galar Alzheimer tosaigh ag na daoine seo ach ar bhealach eile sheachain siad líon mór néaróin a chailleadh, nó mar mhalairt air sin, thosaigh siad le inchinní níos mó agus níos mó néarón agus mar sin d’fhéadfaí a rá go raibh níos mó "cúltaca" acu. Seo an chéad uair a úsáideadh an téarma seo sa litríocht sa chomhthéacs seo.