Añjela Duval
| Ainm sa teanga dhúchais | (fr) Añjela Duval (breton)  |
|---|---|
| Beathaisnéis | |
| Breith | (fr) Marie Angèle Duval 3 Aibreán 1905 Le Vieux-Marché, An Fhrainc |
| Bás | 7 Samhain 1981 76 bliana d'aois Lannion, An Fhrainc |
| Áit adhlactha | reilig Plouaret |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | file, scríbhneoir, polaiteoir áitiúil |
| Teangacha | An Fhraincis agus an Bhriotáinis |
| Saothar | |
| Suíomh a chartlainne | |
 | |
B'fhile Briotánach í Añjela Duval (3 Aibreán 1905 - 7 Samhain 1981). Léiríonn a cuid dánta grá cinnte don dúlra, fearg faoi mheath na Briotáinise, agus an greann atá aici.
Rugadh í in Ar C’houerc’had (Vieux-Marché), in aice le Plouared Aodoù-an-Arvor agus fuair sí bás i Lannuon, Aodoù-an-Arvor.
Ba í an t-aon iníon í de theaghlach feirmeoireachta (d’éag na daoine eile go hóg), agus ghlac sí seilbh ar an bhfeirm tar éis dá tuismitheoirí bás a fháil (a hathair 1941, a máthair 1951). Chaill sí a deirfiúr níos sine Maia (a fuair bás in aois a deich, ach fanann sí i roinnt dánta) agus a deartháir Charles bás sular rugadh í. Ar feadh na mblianta bhí sí ina haonar, agus d'fhan sí singil mar "an hini a garen. Ne gare ket pezh a garan" (An té is breá liom. Níl grá aige do na rudaí is breá liom) - mar gur iarr a ''fiancé'', mairnéalach a lean í 1924-1926, uirthi an Bhriotáin a fhágáil.
Ba fheirmeoir bocht simplí í a scríobh a cuid dánta tar éis lá crua oibre sna páirceanna i leabhar nótaí scoile ina teach beag i mbaile Traoñ an Dour. D’fhoghlaim sí a cuid caiticeasma Briotáinise a léamh ó aois an-óg, ach níor thosaigh sí ag scríobh go dtí na 1960idí. Chuaigh sí ar scoil ó aois a hocht go dtí a dó dhéag faoi chúram mná rialta, ach tar éis di galar cnáimhe a fhulaingt chuaigh sí chuig cúrsaí comhfhreagrais do mhná óga as ceantair thuaithe. Mar sin, láimhseáil sí teanga na Fraince maith go leor. Tháinig sí faoi thionchar na n-irisí Briotáinise ar nós Ar Bed Keltiek, iris a chuir Roparz Hemon, duine de phríomhscríbhneoirí na Breataine Bige in eagar. Maítear freisin gurbh é an tAthair Marsel Klerg, stiúrthóir na hirise Caitlicí Barr-heol, a spreag a cuid dánta a fhoilsiú. Scríobh Gilles Servat, amhránaí clúiteach Briotánach a d’fhoghlaim Briotáinis uaithi, amhrán fúithi darbh ainm Traoñ an Dour. Deir sé go dtuigeann sé Briotáinis ach nach labhraíonn sé í, d’fhreagair Anjela Duval: “cosúil le mo mhadra. . ." . Tháinig sí chun suntais i saol na Fraince ar an gclár teilifíse André Voisin Les Conteurs i 1971. Foilsíodh a saothair críochnaithe, Oberenn glok, sa bhliain 2000 (fuair sí bás sa bhliain 1981). Díoladh os cionn 1000 cóip agus athfhoilsíodh iad i 2005 ar chomóradh céad bliain a bhreithe. Sa bhliain 2011 bhí airgead bailithe ag an gcumann Anjela-Duval chun dealbh eibhir a chur suas di san Place du Vieux-Marché.
Obair sa Bhriotáinis
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ''Kan an douar'', 1973 (Amhrán na Cruinne), Al Liamm, Brest
- ‘Traoñ an Dour’’ 1982 (cnuasach iarbháis), Al Liamm,
- "Tad-kozh Roperz-Huon 1822-1902" (Tadcu Roperz Huon), 1982, 1992 Hor Yezh,
- ''Mise, Anjela'', 1986, Hor Yezh.
- ''Rouzig ar gwiñver'' (Rousig an tIora)1989 An Anseo
- ''Storm a ran war bep tachenn'', (beidh mé i mbun feachtais ar gach réimse) 1998 Mignoned Anjela
- ‘Oberenn Glok’’, 2000, 2005
- A leabhair nótaí lámhscríofa, 1920-1968. Leabharlann dhigiteach Ollscoil Roazhon 2 saor in aisce
Obair san aistriúchán
[cuir in eagar | athraigh foinse]- “Dubh agus bán. dánta dátheangacha Gwen ha Du” Dewi Morris Jones / Mikael Madeg Y Lolfa 1982 - Divroan/Export; - Bac'han/Príosúnacht; - Dibabet 'm eus/ roghnaigh mé
- Suíomh idirlín trite faoi Anjela Duval Fraincis, Béarla agus Briotáinis https://www.anjela.org/oberenn/?lang=en
- Tá leaganacha Breatnaise de chuid dá dánta anseo https://www.anjela.org/oberenn/kembraeg/?lang=bz
- ‘A Modern Breton Political Poet, Anjela Duval A Biography and an Anthology’’, le Lenora Timm, Studies in French Literature Uimhir 5, Edwin Mellen Press,, , 1990.
- “Au fil des saisons - Gant ar mareoù-bloaz”, (bilingue, leagan française de Pierre Jakez Hélias), Coop Breizh, 1995
- “Quatre Poires”, (bilingue, leagan française de Paol Keineg), eagrán Mignoned Anjela, 2005.
Tá cuid de na dánta is cáiliúla dá chuid canta ag ealaíontóirí Briotáinise comhaimseartha ar nós:
- ''An alc'hwez aour'' le Gwennyn ina albam En tu all
- '' Karantez vro'' (Love at fro) curtha le ceol ag Véronique Autret agus ag Nolwenn Leroy ina halbam dátheangach Bretonne
Tá roinnt dá dhánta in albam Yann Thiersen EUSA, a eisíodh in 2016.
Foinsí agus Leabharliosta
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Agallamh le Ronan Le Coadic ar fáil ar shuíomh Gréasáin na Breataine Bige An Tour Tan
- ‘‘Angela Duval’’ le Roger Laouenan, Éditions Nature et Bretagne, 1982.
- ''File Polaitiúil Nua-Bhriotanach, Anjela Duval A Biography and Anthology'', Lenora Timm, Edwin Mellen Press, 1990.
- Anjela Duval, scéal faoi bhrón dodhéanta, le Marje Diouris, Emgleo Breizh ,
- "Anjela Duval, Litríocht Bhriotáinis mar theiripe" le Guillaume Le Berre,, Tráchtas Máistreachta i síceolaíocht chliniciúil agus síceapateolaíocht, 2014.
- Leagan amhrán Bugaleaj (óige) http://kaouenn.net/sellout/a1e31f94fb3fc96a093484cd9e0b644b Curtha i gcartlann 2022-09-12 ar an Wayback Machine
- Cur i láthair físe sa Bhriotáinis faoina gairm bheatha http://kaouenn.net/sellout/2b66e1b2e07c359e955debf599116b37=[nasc briste go buan]