An Ailiúitis

An Ailiúitis

Cineál	teanga nádúrtha agus teanga bheo
Úsáid
Cainteoirí dúchais	200 (2010)
Dúchasach do	Alasca agus Oileáin Pribilof
Stáit	Stáit Aontaithe Mheiriceá agus an Rúis
Aicmiú teangeolaíoch
teanga dhaonna teangacha Eiscimea-Ailiútacha Aleut (en)
Tréithe
Córas scríbhneoireachta	aibítir Laidineach
Cóid
ISO 639-2	ale
ISO 639-3	ale
Glottolog	aleu1260
Linguasphere	60-AA
Ethnologue	ale
UNESCO	163
IETF	ale
Endangered languages	671

Baineann an Ailiúitis (sa teanga féin: Unangam Tunuu) le fine na dteangacha Eiscimea-Ailiútacha. Is iad na hAiliútaigh a labhraíonn í. Tá cónaí orthu ar Oileáin Ailinie, ar Oileáin Pribilof, agus ar Oileáin Commander. Sa bhliain 2007, bhí an teanga ó dhúchas ag 150 duine.

Aithnítear trí phríomhchanúint, mar atá, canúint an Oirthir, canúint Atka, agus canúint Attu. Tá canúint Attu in éag cheana féin, ach is í an chanúint Oirthearach an ceann is líonmhaire cainteoirí dúchais. Labhraítear an chanúint sin in Oileáin Pribilof agus in oileáin Unalaska, Nikolski, Belkofski, Akutan, agus Kashega. An chanúint eile, arís, chluinfeá in Oileán Atka agus in Oileán Bering í.

Nuair a bhí an Rúis i seilbh Alasca, d'fhág an Rúisis an-lorg ar na canúintí ar fad ó thaobh an fhoclóra de. In Oileán Bering, labhraítear leagan criólaithe de chanúint Attu, ó aslonnaíodh muintir Oileán Mednyi go dtí an t-oileán sin sa bhliain 1969. Tá fásteanga Oileán Mednyi tar éis cuid mhaith míreanna gramadaí a ghlacadh isteach ón Rúisis.

Cé go bhfuil gaol ag an teanga Ailiúitis leis na teangacha Eiscimeacha, níl sí intuigthe ag lucht a labhartha. Mar sin féin, tá sí cosúil leo ó thaobh na tíopeolaíochta de, is é sin, is teanga iltáite nó teanga pholaisintéiseach í ina gcuirtear na míreanna gramadaí ina slabhra i ndiaidh a chéile, ionas gurb ionann aon fhocal amháin sa teanga Ailiúitis nó sna teangacha Eiscimeacha agus abairt fhada i dteanga cosúil leis an nGaeilge.