Éada Próis
Is éard atá san Éada (Sean-Lochlainnis: Edda), nó an t-Éada Próis mar a thugtar air anois chun idirdhealú a dhéanamh idir é agus Éada na nDán, ná leabhar Sean-Lochlainnise a scríobhadh san Íoslainn sa 13ú haois. Meastar gur scríobh Snorri Sturluson na hÍoslainne é, nó gur chuir sé é le chéile ar a laghad ar bith, t. 1220. Is é an foinse is fearr ar marthain faoi Mhiotaseolaíocht Lochlannach é, agus tá sé bunaithe ar dhánta ársa éagsúla, ina measc, na cinn sin atá ar fáil in Éada na nDán.
Sanasaíocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Níltear cinnte cad is brí leis an bhfocal Edda. Tá teoiric ann gur 'leabhar Oddi' atá ann – is é Oddi an baile mór inar tógadh Snorri, ach ní raibh sé fós ina chónaí ann agus é ag scríobh an Éada. Luann taighdeoirí eile gurbh fhocal Sean-Lochlainnise é edda a chiallaigh 'sin-seanathair', agus go raibh an chiall 'filíocht, spreagadh' ag an bhfocal óðr. Tá teoiric eile bunaithe ar an bhfocal Íoslainnise kredda 'creideamh' (ón Laidin credo 'creidim'): seans go raibh focal edda 'scríbhneoireacht' ann freisin, ón Laidin edo 'scríobhaim'.
Ranna
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tá ceithre ‘leabhar’ ann san Éada Próis:
An Réamhrá
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ba Chríostaí é Snorri, agus ní raibh sé ag iarraidh fearg a chur ar an Eaglais agus é ag scríobh faoi na scéalta págánta. Mar sin, chum sé réamhrá ina míníonn sé nach raibh sna 'déithe' ach daoine daonna forbartha a tháinig ón Traí go dtí an Eoraip Thuaidh, agus a mbíodh na Lochlannaigh á n-adhradh.
Gylfaginning
[cuir in eagar | athraigh foinse]In Gylfaginning ('Cur Amú Gylfi'), insíonn trí neach darb ainmneacha Haar, Jafnhär agus Þridie (Ard, Lán-Chomh-hArd, agus Tríú) don Rí Gylfi faoi stair na nÆsir, na Vanir, na Jötnar agus na naoi ndomhan ar fad. Dar le Snorri, a bhí ag géilleadh don Eaglais, tá Gylfi á chur amú mar níl na hÆsir ná na Vanir ina bhfíordhéithe ar chor ar bith.
Skáldskaparmál
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is comhrá é Skáldskaparmál ('Friotal na bhFilí') idir Aeigir (pearsantú den fharraige) agus Bráigí (dia na bhfilí). Mínítear na nathanna meafaracha agus na focail ornáideacha a úsáidtear san Éada.
Háttatal
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is liosta de na cineáil véarsaíochta a úsáidtear sa Sean-Lochlainnis é Háttatal a scríobh Snorri féin.