Tomás Ó Néill Ruiséal
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1828 An Móta  |
| Bás | 1908 79/80 bliana d'aois Baile Átha Cliath |
| Áit adhlactha | Reilig Chnocán Iaróm |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | scríbhneoir |
B'údar Éireannach é Tomás Ó Néill Ruiséal (1828–1908) a aithnítear go forleathan mar dhuine de bhunaitheoirí Chonradh na Gaeilge. Bhí tionchar mór aige ar an nGaelachas sa 19ú haois.
Rugadh é sa Mhóta, Contae na hIarmhí, mac do Joseph Russell, feirmeoir agus ball de Chuallacht na gCairde. Bhí spéis aige sa Ghaeilge ó na 1850idí ar aghaidh. Chuaigh sé ar imirce go dtí na Stáit Aontaithe i 1867 agus d'fhill sé ar Éirinn i 1895.
Léirigh sé a thiomantas chun an Ghaeilge a athbheochan i mBaile Átha Cliath trí aistí agus léachtaí a eagrú. Is mar thoradh ar a chuid iarrachtaí chun bród a chothú i measc na nÉireannach as a dteanga agus a gceol ársa a bunaíodh Conradh na Gaeilge i 1893 agus an chéad Fhéile Cheoil i 1897.
Fuair Ruiséal bás ar an 15 Meitheamh 1908, i Sráid Synge, Baile Átha Cliath, agus cuireadh é i Reilig Chnocán Iaróm.
Cuireadh roinnt saothair liteartha de chuid Ruiséil i gcló, lena n-áirítear:
- The Adventures of Dick Massey, or the Battles of a Boy (Baile Átha Cliath: James Duffy 1860; Gill, eagrán nua 1908)
- True Heart’s Trials, a Tale of Ireland and America (Baile Átha Cliath: M .H. Gill 1872; aphr. 1910)
- Red Hugh, Or the Life and Death of Hugh Roe O’Donnell, Lord of Tyrconnell (Baile Átha Cliath: M. H. Gill 1905).