An difríocht idir athruithe ar: "An Íoslainnis"

← Gabh chuig an difear roimhe seo An chéad dhifear eile →

Content deleted Content added

Inline

Leagan ó 16:00, 2 Eanáir 2022

Is teanga Ghearmáinice Thuaidh í an Íoslainnis (íslenska) a labhraítear don chuid is mó san Íoslainn, tír ina bhfuil sí ina teanga oifigiúil. Thairis sin, tá pobail bheaga á saothrú in áiteanna i gCeanada.

Stair

Is í an tSean-Íoslainnis, teanga Lochlannach a labhraíodh agus scríobhadh sna Meánaoiseanna, sinsearach na Nua-Íoslainnise. Go stairiúil, is as iarthar na hIorua a tháinig formhór na lonnaitheoir a chuaigh ar imirce chun na hÍoslainne. Mar sin, bhí an tSean-Íoslainnis agus an tSean-Ioruais an-chosúil lena chéile, agus is iad canúintí iarthar na hIorua na leaganacha Lochlannacha is gaolmhaire leis an Íoslainnis sa lá atá inniu ann, lasmuigh den Fharóis. Mar sin féin, toisc í a bheith scoite ó leaganacha na Mór-roinne, is ar éigean a d’athraigh gramadach na hÍoslainnise le linn na mílaoise ó shin, go háirithe ó thaobh na moirfeolaíochta de. Inniu, tá an Íoslainnis i bhfad níos cosúla leis an tSean-Lochlainnis a bhí á labhairt ag na hUigingigh a lonnaigh an t-oileán míle bliain ó shin ná leis na teangacha nua-aoiseacha eile i gCríoch Lochlann.

Téann traidisiún liteartha na hÍoslainnise siar go dtí na Meánaoiseanna, agus is beag difríocht is féidir a aithint idir Íoslannis na tríú haoise déag agus Íoslainnis an lae inniu, ó thaobh na teanga scríofa ar a laghad. Mar sin, bíonn cainteoirí ábalta an tseanlitríocht a léamh, cé go n-úsáidtear nótaí le ciall a bhaint as an gcomhthéacs cultúrtha de ghnáth.

Gramadach

Tá gramadach ar leith ag an Íoslainnis i gcomparáid leis na teangacha Gearmáinice nua-aimseartha eile, go háirithe nuair a áirítear cé chomh saibhir agus atá a moirfeolaíocht ainmfhoclach agus bhriathartha. Is teanga an-infhillte í, a bhfuil ceithre thuiseal aici: ainmneach, cuspóireach, tabharthach agus ginideach. Tá trí inscne aici, a aithnítear thar a chéile iad san uimhir iolra chomh maith leis an uimhir uatha: firinscne, baininscne agus neodar. Don chuid is mó, marcáiltear na catagóirí seo go soiléir ar ainmfhocail, aidiachtaí agus forainmneacha, de ghnáth i bhfoirm iarmhíreanna infhillte ag deireadh na fréamhfhoirme atá i gceist, mar a léirítear sna táblaí thíos:

FJÖRÐUR "caolsáile, fiord" (firinscneach)

	uatha	iolra
ainmneach	fjörður	firðir
cuspóireach	fjörð	firði
tabharthach	firði	fjörðum
ginideach	fjarðar	fjarða

ÁÆTLUN "amchlár, sceideal, plean" (baininscneach)

	uatha	iolra
ainmneach	áætlun	áætlanir
cuspóireach	áætlun	áætlanir
tabharthach	áætlun	áætlunum
ginideach	áætlunar	áætlana

HÚS "teach" (neodrach)


	uatha	iolra
ainmneach	hús	hús
cuspóireach	hús	hús
tabharthach	húsi	húsum
ginideach	húss	húsa

Naisc

An Íoslainn

Tá Vicipéid le fáil as An Íoslainnis freisin

@@ Líne 17: / Líne 17: @@
 == Stair ==
-Is í an tSean-Íoslainnis, teanga Lochlannach a labhraíodh agus scríobhadh sna [[Meánaoiseanna]], sinsearach na Nua-Íoslainnise. Go stairiúil, is as iarthar na [[An Iorua|hIorua]] a tháinig formhór na lonnaitheoir a chuaigh ar imirce chun na hÍoslainne. Mar sin, bhí an tSean-Íoslainnis agus an tSean-Ioruais an-chosúil lena chéile, agus is iad canúintí iarthar na hIorua na leaganacha Lochlannacha is gaolmhaire leis an Íoslainnis sa lá atá inniu ann, lasmuigh den [[Faróis|Fharóis]]. Mar sin féin, toisc í a bheith scoite ó leaganacha na [[Mór-roinn|Mór-roinne]], is ar éigean a d’athraigh gramadach na hÍoslainnise le linn na mílaoise ó shin, go háirithe ó thaobh na deilbhíochta de. Inniu, tá an Íoslainnis i bhfad níos cosúla leis an tSean-Lochlainnis a bhí á labhairt ag na hUigingigh a lonnaigh an t-oileán míle bliain ó shin ná leis na teangacha nua-aoiseacha eile i gCríoch Lochlann.
+Is í an tSean-Íoslainnis, teanga Lochlannach a labhraíodh agus scríobhadh sna [[Meánaoiseanna]], sinsearach na Nua-Íoslainnise. Go stairiúil, is as iarthar na [[An Iorua|hIorua]] a tháinig formhór na lonnaitheoir a chuaigh ar imirce chun na hÍoslainne. Mar sin, bhí an tSean-Íoslainnis agus an tSean-Ioruais an-chosúil lena chéile, agus is iad canúintí iarthar na hIorua na leaganacha Lochlannacha is gaolmhaire leis an Íoslainnis sa lá atá inniu ann, lasmuigh den [[Faróis|Fharóis]]. Mar sin féin, toisc í a bheith scoite ó leaganacha na [[Mór-roinn|Mór-roinne]], is ar éigean a d’athraigh gramadach na hÍoslainnise le linn na mílaoise ó shin, go háirithe ó thaobh na moirfeolaíochta de. Inniu, tá an Íoslainnis i bhfad níos cosúla leis an tSean-Lochlainnis a bhí á labhairt ag na hUigingigh a lonnaigh an t-oileán míle bliain ó shin ná leis na teangacha nua-aoiseacha eile i gCríoch Lochlann.
 Téann traidisiún liteartha na hÍoslainnise siar go dtí na Meánaoiseanna, agus is beag difríocht is féidir a aithint idir Íoslannis na tríú haoise déag agus Íoslainnis an lae inniu, ó thaobh na teanga scríofa ar a laghad. Mar sin, bíonn cainteoirí ábalta an tseanlitríocht a léamh, cé go n-úsáidtear nótaí le ciall a bhaint as an gcomhthéacs cultúrtha de ghnáth.
@@ Líne 23: / Líne 23: @@
 == Gramadach ==
-Tá gramadach ar leith ag an Íoslainnis i gcomparáid leis na teangacha Gearmáinice nua-aimseartha eile, go háirithe nuair a áirítear cé chomh saibhir agus atá a dheilbhíocht ainmfhoclach agus bhriathartha. Is teanga an-infhillte í, a bhfuil ceithre thuiseal aici: ainmneach, cuspóireach, tabharthach agus ginideach. Tá trí inscne aici, a aithnítear thar a chéile iad san uimhir iolra chomh maith leis an uimhir uatha: firinscne, baininscne agus neodar. Don chuid is mó, marcáiltear na catagóirí seo go soiléir ar ainmfhocail, aidiachtaí agus forainmneacha, de ghnáth i bhfoirm iarmhíreanna infhillte ag deireadh na fréamhfhoirme atá i gceist, mar a léirítear sna táblaí thíos:
+Tá gramadach ar leith ag an Íoslainnis i gcomparáid leis na teangacha Gearmáinice nua-aimseartha eile, go háirithe nuair a áirítear cé chomh saibhir agus atá a moirfeolaíocht ainmfhoclach agus bhriathartha. Is teanga an-infhillte í, a bhfuil ceithre thuiseal aici: ainmneach, cuspóireach, tabharthach agus ginideach. Tá trí inscne aici, a aithnítear thar a chéile iad san uimhir iolra chomh maith leis an uimhir uatha: firinscne, baininscne agus neodar. Don chuid is mó, marcáiltear na catagóirí seo go soiléir ar ainmfhocail, aidiachtaí agus forainmneacha, de ghnáth i bhfoirm iarmhíreanna infhillte ag deireadh na fréamhfhoirme atá i gceist, mar a léirítear sna táblaí thíos:
 '''FJÖRÐUR''' "caolsáile, fiord" (firinscneach)