Ríocht Dheasumhan

Ríocht stairiúil i n-iardheisceart na hÉireann ab ea Deasumhain nó Deasmhumhain. Bunaíodh sa bhliain 1118 í ag rí Tadhg Mac Cárthaigh, nuair a roinneadh go hoifigiúil Ríocht na Mumhan i nDeasumhain agus i dTuamhan le Conradh Ghleann Maghair. Bhí inti Contae Chorcaí agus formhór de Chontae Chiarraí. Faoi cheannas Mic Carthaigh a bhí sí, agus i measc clann eile sa ríocht, bhí Uí Shuilleabháin agus Uí Dhonnabháin.

Mac Cárthaigh

Claíomh Nuadha

Chloígh na hAngla-Normannaigh taobh oirthir Dheasumhan sa 12ú haois agus d'éirigh siad ina nIarlaí Deasumhan, faoi cheannas na FitzGerald agus Fitzmaurice. Ghéill rí Dheasumhan, Diarmaid Mac Cárthaigh, do Henry II England, ach mhair an taobh iarthair mar ríocht Ghaelach leath-neamhspleách. A bhuíochas le bua Fhínghin Mhic Cárthaigh in éadan na n-Angla-Normannach i gCath Callainn sa bhliain 1261, caomhnaítear neamhspleáchas Dheasumhan. I ndiaidh an Chogaidh Naoi mBliana sna 1590í, thángthas Deasumhan mar chuid de Ríocht na hÉireann.

Bhunaigh ríthe Dheasumhan suíomhanna amhail is Caisleán na Blarnan, Caisleán Bhaile Uí Chairbre, Mainistir Mhucrois agus Cill Chré.