Séimhiú

I dteangeolaíocht na Gaeilge, is éard is séimhiú ann ná athrú a chuirtear i bhfeidhm ar chonsain i gcomhthéacsanna comhréireacha áirithe. Mar shampla, deirtear “ciall” /ciəl̪ˠ/, ach “mo chiall” /​mˠə ˈçiəl̪ˠ/, leis an consan cuimilteach /ç/ in áit an chonsain phléascaigh /c/. Sa teangeolaíocht go ginearálta, tá an scéal beagáinín casta ó thaobh téarmaíochta de. Úsáidtear an téarma “séimhiú” ar choincheap i bhfad níos leithne, ar aon athrú a dhéanann consan níos sonda. Cuimsíonn sé seo séimhiú na Gaeilge, ach cuimsíonn sé freisin an t-athrú tosaigh ar a dtugtar an t-urú i nGaeilge, rud a d'fhéadfadh mearbhall a chur ar chainteoirí Gaeilge atá ag plé le cúrsaí teangeolaíochta.

/b/	→ /w/ nó /v/	bán /bˠɑːn̪ˠ/ → fuinneog bhán /fˠ​ɪ.n̠ʲoːɟ wɑːn̪ˠ/ nó /fˠɪ.ˈnʲoːɟ vˠɑːn̪ˠ/
/bʲ/	→ /vʲ/	bean /bʲan̪ˠ/ → an bhean /ə​n̪ˠ vʲan̪ˠ/
/k/	→ /x/	caol /kiːl̪ˠ/ → an-chaol /an̪ˠ.ˈxiːl̪ˠ/
/c/	→ /ç/	ciall /ciəl̪ˠ/ → mo chiall /​mˠə ˈçiəl̪ˠ/
/d̪/	→ /ɣ/	dún /d̪ˠuːn̠ʲ/ → dhún /ɣuːn̠ʲ/
/d̠ʲ/	→ /ʝ/	díol /d̠ʲiːl̪ˠ/ → dhíol /ʝiːl̪ˠ/
/ɡ/	→ /ɣ/	gaol /ɡiːl̪ˠ/ → mo ghaol /mˠə ˈ​ɣiːl̪ˠ/
/ɟ/	→ /ʝ/	gé /ɟeː/ → a ghé /ə ˈʝeː/
/m/	→ /w/ nó /v/	mór /mˠoːɾˠ/ → an-mhór /an̪ˠ.ˈwoːɾˠ/ nó /an̪ˠ.ˈvˠoːɾˠ/
/mʲ/	→ /vʲ/	mic /mʲɪc/ → a mhic /ə ˈvʲɪc/
/pˠ/	→ /fˠ/	poc /pˠʌk/ → phoc /fˠʌk/
/pʲ/	→ /fʲ/	pioc /pʲʊk/ → phioc /fʲʊk/
/sˠ/	→ /hˠ/	suíochán /sˠiː.xɑːn̪ˠ/ → mo shuíochán /mˠə ˈhˠiː.xɑːn̪ˠ/
/ɕ/	→ /hʲ/	Seán /ɕɑːn̪ˠ/ → a Sheáin /ə ˈhʲɑːn̠ʲ/
/t̪ˠ/	→ /hˠ/	tóg /t̪ˠoːɟ/ → thóg /hˠoːɟ/
/t̠ʲ/	→ /hˠ/	tit /t̠ʲɪt̠ʲ/ → thit /hˠɪt̠ʲ/
/f/	→ Ø	fág /fˠɑːɡ/ → d'fhág /d̪ˠɑːɡ/