Nancy Dorian
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1936 New Brunswick, New Jersey  |
| Bás | 24 Aibreán 2024 87/88 bliana d'aois |
| Faisnéis phearsanta | |
| Reiligiún | An tUilíochas Úinitéireach |
| Scoil a d'fhreastail sé/sí | Ollscoil Michigan Coláiste Connecticut |
| Gníomhaíocht | |
| Réimse oibre | Teangeolaíocht, antraipeolaíocht agus Gaeilge na hAlban |
| Gairm | teangeolaí, antraipeolaí, múinteoir ollscoile |
| Fostóir | Coláiste Bryn Mawr Ollscoil Pennsylvania Ollscoil Kiel |
| Teangacha | Béarla, Gaeilge na hAlban agus an Ghearmáinis |
Teangeolaí Meiriceánach ab ea Nancy Currier Dorian a rinne taighde ar mheath na canúna 'Gaeilge Chataibh an Ea'r (Oirthear Chataibh)' le breis is 40 bliain, go háirithe sna sráidbhailte Brùra, Goillspidh agus Eurabol. Toisc iad a bheith scoite amach ó phobail Ghaelacha eile, thug na sráidbhailte seo in Chataibh an Ear deis mhaith chun staidéar a dhéanamh ar bhás teanga. B’fhéidir gurb é staidéar Dorian an staidéar is faide dá leithéid sa réimse. Measadh gur a prime authority ab ea í ar bhás teanga. [1] Meastar gurb é Language Death: The Life Cycle of a Scottish Gaelic Dialect, a staidéar ar mheath na Gaeilge i gCataibh an Ear, the first major monograph ar bhás teanga. Dar leis an teangeolaí Joan Argenter, tá an t-ainm Dorian is well known to scholars working in réimsí éagsúla den teangeolaíocht. [2]
Saol
[cuir in eagar | athraigh foinse]
Rugadh Nancy Dorian i New Brunswick, New Jersey sa bhliain 1936. [3] [4] Rinne sí staidéar ar an nGearmáinis sa Connecticut College for Women agus bhain sí céim summa cum laude amach i 1958. Fuair sí MA (1961) agus PhD (1965) ó Ollscoil Michigan agus theagasc sí teangeolaíocht agus Gearmáinis i gColáiste Bryn Mawr ó 1965 go 1989, agus theagasc sí freisin in Ollscoil Pennsylvania agus Ollscoil Kiel . Bhí Dorian ina ollamh emeritus ag Bryn Mawr. [5] Uilíoch Úinitéireach a bhí inti; Bhuaigh a hiomann , 'Dear Weaver of our Lives’ Design', duais as íomhánna baineanna den diaga a cheiliúradh. [3]
Thug Dorian Gaeilge na hAlban faoi deara den chéad uair agus í i mbun oibre allamuigh do 'The Linguistic Survey of Scotland' i 1963. [6] Ag tabhairt faoi deara gur thairg foirm chainte áitiúil a bhí ag meath deis chun a fháil amach cad iad na cineálacha athruithe a tharla de réir mar a chuaigh foirm chainte as feidhm, thosaigh sí ar staidéar fadtéarmach ar éagsúlacht agus ar athrú i nGaeilge Chataibh an Ear. [7] Nuair a thosaigh Dorian ag déanamh staidéir ar an gcanúint, bhí níos mó ná 200 cainteoir fós i mBrùra, Goillspidh agus Eurabol, lena n-áirítear 105 in Eurabol, áit a raibh níos mó ná trian den daonra iontu. [8] Cé go n-iarrann cleachtas traidisiúnta ar antraipeolaithe suíomhanna oibre allamuigh a athrú, thug dúshláin sláinte ar Dorian leanúint ar aghaidh ag staidéar ar fhorbairt teanga, staid a raibh an fo-iarmhairt thairbheach aici staidéar a dhéanamh ar raon feidhme agus leanúnachas nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe seo. [6] [9] Dhírigh taighdeoirí roimhe seo ar chainteoirí NORM ((non-mobile old rural male), a raibh teanga níos coimeádaí acu, ar chostas an phobail urlabhra i gcoitinne. [10] [11]
Chum sí an téarma “semi-speaker” dóibh siúd, den chuid is mó ón nglúin óg, a raibh Gaeilge acu ach go neamhfhoirfe. [10] Mar gheall ar an aird a thug sí ar an gcaoi a bhforbraíonn inniúlacht urlabhra ar dhóigh dhifriúil i dteangacha atá i mbaol agus atá imithe i léig, chuir sochtheangeolaithe spéis i dtuiscint a fháil ar chineálacha éagsúla cainteoirí agus ar an gcaidreamh a bhíonn acu leis an bpróiseas a bhaineann le hathrú teanga agus le haisiompú teanga. Cháin Dorian taighdeoirí a dhírigh go cúng ar chainteoirí aonair, rud a thug neamhaird coinbhinseanúil don éagsúlacht idir cainteoirí. [12] [10]
Doiléirigh a leabhar 'The Tyranny of Tide: An Oral History of the East Sutherland Fisherfolk' na línte idir an teangeolaíocht agus an eitneolaíocht, ag nochtadh conas a chomhlánaíonn agus léiríonn na réimsí seo a chéile. [13]
Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tuilleadh léitheoireachta
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Dorian, Nancy.C (2006) “Negative Borrowing in an Indigenous Language Shift to the Dominant National Language”. The International Journal of Bilingual Education and Bilingualism. Vol 9. No.5.Td. 557-577.
- "Mar a Chunnaic Mise: Nancy Dorian agus a Ghàidhlig" (Bhideo) BBC Alba (2005)
- Nancy Dorian The problem of the semi-speaker in language death (File PDF)
- East Sutherland Gaelic: The Dialect of the Brora, Golspie, and Embo Fishing Communities, 1978, Dublin Institute for Advanced Studies
- Language Death: The Life Cycle of a Scottish Gaelic Dialect, 1981, University of Pennsylvania Press, ISBN 0812277856
- Tyranny of Tide: An Oral History of the East Sutherland Fisherfolk , 1984, Karoma Pub
- Investigating Obsolescence: Studies in Language Contraction and Death ( Editor ), 1992, Cambridge University Press
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Drechsel 1990.
- ↑ Argenter 2015.
- ↑ 3.0 3.1 none.
- ↑ “Nancy Dorian”. Tobar an Dualchais. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 4 September 2018. Dáta rochtana: 28 August 2012.
- ↑ Dorian 2017.
- ↑ 6.0 6.1 Wolfram 2011.
- ↑ Dorian 2001.
- ↑ Duwe 2012.
- ↑ Dorian 2014.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 McEwan-Fujita (31 July 2015). “Nancy Dorian's "Greatest Hits"”. Gaelic.co. Dáta rochtana: 7 September 2018. Earráid leis an lua: Invalid
<ref>tag; name "blog" defined multiple times with different content - ↑ “Celtic academics from across the world prepare for major conference” (en, gd). University of Glasgow. Dáta rochtana: 7 September 2018.
- ↑ McEwan-Fujita 2015. sfn error: multiple targets (2×): CITEREFMcEwan-Fujita2015 (help)
- ↑ H. 1988.