Iolar mara
Haliaeetus ![]() | |
---|---|
![]() iolar mara ![]() | |
Tacsanomaíocht | |
Aicme | Aves |
Ord | Accipitriformes |
Fine | Accipitridae |
Géineas | Haliaeetus ![]() Savigny, 1809 |
Géineas d’éin chreiche den fhine Accipitridae is ea iolar mara (Laidin: Haliaeetus[1] agus an-chosúil leis na Icthyophaga),[2] iolar a itheann éisc agus a fhaightear ar chóstaí.[3]
Cuimsíonn an t-iolar mara roinnt speiceas ar a dtugtar iolar go coitianta. Ar an gcéad amharc tá siad an-chosúil leis na hiolair a mbíonn mearbhall orthu de ghnáth, ach tá siad difriúil uathu seo ina n-iompar níos cuideachtúla, callánaí agus faillí.


Tréithe
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tá cineálacha eile iolar éisc a fhaightear gar d'uisce úr, ach itheann siad sin veirteabraigh eile chomh maith le héisc.[3]
Bíonn a ngnáthóg níos nasctha le raidhsí uisce, toisc nach bhfuil clúdach cleite ar a gcuid tarsas. Bíonn a gcuid eireaball i gcónaí bán agus go ginearálta a gcuid dreach níos caola. Cuimsíonn siad ocht speiceas atá scaipthe thar an dá leathsféar, ina measc tá an creachadóir is troime ann.
In Éirinn
[cuir in eagar | athraigh foinse]Éan faoi chosaint is ea an tiolar mara in Éirinn. Is féidir an dlí a chur ar aon duine a mharaíonn é. In 2023, fuarthas an t-éan creiche neamhchoitianta i gCiarraí Thuaidh, i nDún na nGall, i dtuaisceart Aontroma, i bhFear Manach, sa Chabhán agus in áiteanna nach iad.
I mí Eanáir 2025, dúirt an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra gur lámhachadh agus gur maraíodh iolar mara (Haliaeetus albicilla) i gCo na hIarmhí le gairid. Maraíodh an t-iolar uair éigin ar an 6 Nollaig idir Baile na Feide agus Port na Seangán ar an taobh thoir de Loch Uail san Iarmhí. Iolar mara baineann a bhí inti agus bhí sí thart ar dhá bhliain d'aois. Scaoileadh saor í in aice le hInbhear na Sionainne in 2022 mar chuid de Thionscadal Athbhunaithe an Iolair Mhara.[4]
Speicis
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is iad na 10 speiceas atá ann:
Íomhá | Ainm eolaíoch | Ainm coitianta | Dáileadh | - | |
---|---|---|---|---|---|
![]() |
Haliaeetus leucocephalus | Iolar mara báncheannach | Ceanada, ilchríochach na Stáit Aontaithe go léir, agus tuaisceart Mheicsiceo | ||
![]() |
Haliaeetus leucogaster | Iolar mara bolgbhán | An India agus Srí Lanca trí Oirdheisceart na hÁise go dtí an Astráil | ||
Haliaeetus sanfordi | Iolar mara sanfordi | Oileáin Sholaimh | |||
![]() |
Haliaeetus vocifer | Iolar éisc Afracach | An Afraic fho-Shahárach | ||
![]() |
Haliaeetus vociferoides | Iolar mara screadach | Madagascar | ||
Haliaeetus leucoryphus | Iolar mara bánchorónach | Lár na hÁise, idir an Mhuir Chaisp agus an Mhuir Bhuí, ón Chasacstáin agus ón Mhongóil go dtí na Himiléithe, an Bhanglaidéis agus tuaisceart na hIndia. | |||
Haliaeetus albicilla | Iolar mara earrbhán | An Ghraonlainn Thiar, an chuid is mó den Eoráise chomh fada ó dheas le oirdheisceart na Síne agus na Seapáine | |||
![]() |
Haliaeetus pelagicus | Iolar mara stelleri | oirthuaisceart chósta na hÁise | ||
![]() |
Haliaeetus humilis | Iolar mara beag | An Chaismír trí oirdheisceart na hIndia, Neipeal, agus Maenmar i dtreo na hInd-Síne | ||
![]() |
Haliaeetus ichthyaetus | Iolar éisc ceannliath | An Áise Thoir Theas |
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Etymology: New Latin "sea eagle", from Ancient Greek [1] Curtha i gcartlann 2021-12-08 ar an Wayback Machine ἁλιάετος (haliaetos) or ἁλιαίετος (haliaietos, poetic (e.g. Homeric) variant), "sea eagle, osprey" (hali, "at sea" (dative case), + aetos, "eagle"). The two variant Greek forms lie behind the equally correct latinizations haliaetus (as in Pandion haliaetus) and haliaeetus.
- ↑ nó Ichthyophaga
- ↑ 3.0 3.1 Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais" Coiscéim.
- ↑ Nuacht RTÉ (2025-01-14). "Iolar Mara lámhachta, maraithe i gCo na hIarmhí" (as ga-IE).