Jump to content

Iolar mara

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Sonraí Ainmhí BheoIolar mara
Haliaeetus Cuir in eagar ar Wikidata

iolar mara Cuir in eagar ar Wikidata
Tacsanomaíocht
AicmeAves
OrdAccipitriformes
FineAccipitridae
GéineasHaliaeetus Cuir in eagar ar Wikidata
Savigny, 1809

Géineas d’éin chreiche den fhine Accipitridae is ea iolar mara (Laidin: Haliaeetus[1] agus an-chosúil leis na Icthyophaga),[2] iolar a itheann éisc agus a fhaightear ar chóstaí.[3]

Cuimsíonn an t-iolar mara roinnt speiceas ar a dtugtar iolar go coitianta. Ar an gcéad amharc tá siad an-chosúil leis na hiolair a mbíonn mearbhall orthu de ghnáth, ach tá siad difriúil uathu seo ina n-iompar níos cuideachtúla, callánaí agus faillí.

Haliaeetus albicilla in Albain
salachar iolar in Albain

Tá cineálacha eile iolar éisc a fhaightear gar d'uisce úr, ach itheann siad sin veirteabraigh eile chomh maith le héisc.[3]

Bíonn a ngnáthóg níos nasctha le raidhsí uisce, toisc nach bhfuil clúdach cleite ar a gcuid tarsas. Bíonn a gcuid eireaball i gcónaí bán agus go ginearálta a gcuid dreach níos caola. Cuimsíonn siad ocht speiceas atá scaipthe thar an dá leathsféar, ina measc tá an creachadóir is troime ann.

Éan faoi chosaint is ea an tiolar mara in Éirinn. Is féidir an dlí a chur ar aon duine a mharaíonn é. In 2023, fuarthas an t-éan creiche neamhchoitianta i gCiarraí Thuaidh, i nDún na nGall, i dtuaisceart Aontroma, i bhFear Manach, sa Chabhán agus in áiteanna nach iad.

I mí Eanáir 2025, dúirt an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra gur lámhachadh agus gur maraíodh iolar mara (Haliaeetus albicilla) i gCo na hIarmhí le gairid. Maraíodh an t-iolar uair éigin ar an 6 Nollaig idir Baile na Feide agus Port na Seangán ar an taobh thoir de Loch Uail san Iarmhí. Iolar mara baineann a bhí inti agus bhí sí thart ar dhá bhliain d'aois. Scaoileadh saor í in aice le hInbhear na Sionainne in 2022 mar chuid de Thionscadal Athbhunaithe an Iolair Mhara.[4]

Is iad na 10 speiceas atá ann:

Íomhá Ainm eolaíoch Ainm coitianta Dáileadh -
Haliaeetus leucocephalus Iolar mara báncheannach Ceanada, ilchríochach na Stáit Aontaithe go léir, agus tuaisceart Mheicsiceo
Haliaeetus leucogaster Iolar mara bolgbhán An India agus Srí Lanca trí Oirdheisceart na hÁise go dtí an Astráil
Haliaeetus sanfordi Iolar mara sanfordi Oileáin Sholaimh
Haliaeetus vocifer Iolar éisc Afracach An Afraic fho-Shahárach
Haliaeetus vociferoides Iolar mara screadach Madagascar
Haliaeetus leucoryphus Iolar mara bánchorónach Lár na hÁise, idir an Mhuir Chaisp agus an Mhuir Bhuí, ón Chasacstáin agus ón Mhongóil go dtí na Himiléithe, an Bhanglaidéis agus tuaisceart na hIndia.
Haliaeetus albicilla Iolar mara earrbhán An Ghraonlainn Thiar, an chuid is mó den Eoráise chomh fada ó dheas le oirdheisceart na Síne agus na Seapáine
Haliaeetus pelagicus Iolar mara stelleri oirthuaisceart chósta na hÁise
Haliaeetus humilis Iolar mara beag An Chaismír trí oirdheisceart na hIndia, Neipeal, agus Maenmar i dtreo na hInd-Síne
Haliaeetus ichthyaetus Iolar éisc ceannliath An Áise Thoir Theas

Féach freisin

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. Etymology: New Latin "sea eagle", from Ancient Greek [1] Curtha i gcartlann 2021-12-08 ar an Wayback Machine ἁλιάετος (haliaetos) or ἁλιαίετος (haliaietos, poetic (e.g. Homeric) variant), "sea eagle, osprey" (hali, "at sea" (dative case), + aetos, "eagle"). The two variant Greek forms lie behind the equally correct latinizations haliaetus (as in Pandion haliaetus) and haliaeetus.
  2. Ichthyophaga
  3. 3.0 3.1 Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais" Coiscéim. 
  4. Nuacht RTÉ (2025-01-14). "Iolar Mara lámhachta, maraithe i gCo na hIarmhí" (as ga-IE).