Jump to content

Graif ghluaisne agus díorthaigh

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Taispeánann an líne uaine fána an ghraif treoluais is ama ag an bpointe ar leith a dteagmhaíonn an dá líne. Is é a fána an luasghéarú ag an bpointe sin.

San mheicnic, tá díorthach an tsuímh in aghaidh graf ama de réad cothrom le treoluas an réada. I gCóras Idirnáisiúnta na nAonad, déantar suíomh an réda atá ag gluaiseacht a thomhas i méadair i gcoibhneas leis an mbunús, agus déantar an t-am a thomhas i soicindí . Nuair a chuirtear an suíomh ar an y-ais agus an t-am ar an x-ais, tugtar fána an chuair mar:

Anseo is ea suíomh an réada, agus Is ea an t-am. Mar sin, tugann fána an chuair an t-athrú sa suíomh roinnte ar an athrú ama, arb é an sainmhíniú é ar an meántreoluas don eatramh ama sin ar an ngraf. Má dhéantar an t-eatramh seo a bheith beag gan teorainn, ionas go n-éireoidh Δ𝑠 ina 𝑑𝑠 agus Δ𝑡 chun bheith i, , is é an toradh an treoluas meandrach ag an am , nó díorthach an tsuímh maidir le ham.

Tá fíric den chineál céanna fíor freisin maidir leis an treoluas in aghaidh ama. Is é fána ghraf treoluais in aghaidh ama ná luasghéarú, an uair seo, ag cur treoluas ar an y-ais agus am ar an x-ais. Arís tá fána líne ná an t-athrú ar 𝑦  thar athrú i 𝑥 :

áit a bhfuil ian treoluas, agus ina am. Dá bhrí sin, sainmhíníonn an fána seo an meán-luasghéarú thar an eatramh, agus tugann laghdú ar an eatramh de shíor , is é an treoluas, agus Is é an t-am. Sainmhíníonn an fána seo, mar sin, an meánluasghéarú thar an eatramh, agus tugann laghdú an eatramh gan teorainn , an luasghéarú meandrach ag an am , nó díorthach an treoluais maidir le ham (nó an dara díorthach ón suíomh maidir le ham). San SI, cuirtear an fána nó an díorthach seo in iúl sna haonaid mhéadair sa soicind sa soicind, (, ar a dtugtar de ghnáth "méadar in aghaidh an tsoicind-cearnaithe).