Fionnghuala, Iníon Dhomhnaill Uí Bhriain
| Ainm sa teanga dhúchais | (ga) Fionnghuala Ní Bhriain  |
|---|---|
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | file |
| Teangacha | An Ghaeilge |
| Teaghlach | |
| Céile | Thomas Fitzmaurice, 16ú Barún Chiarraí Owney O'Loughlin (en)  |
| Athair | Domhnall Ó Briain agus Sláine Uí Bhriain |
Iníon leis an tiarna Domhnall Ó Briain ba ea Fionnghuala Ní Bhriain (fl. 1557-1617) agus bua na filíochta aici. Bhí a hathair ag déanamh aighnis lena nia Conchubhar ó lár an 16ú haois amach faoi cheannas mhuintir Bhriain. Tháinig sé chun réitigh le Tiarnacht Thuamhan (tiarnacht Uí Bhriain), a raibh tionchar rialtas Shasana uirthi, agus ceapadh é mar Shirriam an Chláir in 1576.
Phós Fionnghuala Tomás Mac Muiris, tiarna Leic Snámha i gContae Chiarraí, ach scar sé léi in 1579 chun a leasdeirfiúr a phósadh. Is dócha gurbh é a colcheathar Conchubhar, tríú hIarla Thuamhan, a chuidigh léi Uaithne Mór Ó Lochlainn, tiarna Bhoirne i gContae an Chláir, a phósadh in 1580. Fuair Ó Lochlainn bás in 1581 ach níor fágadh aon chuid dá mhaoin aici le huacht (cé go mbeadh ceart aici, de réir dlí, ar a spré) agus b’éigean di imeacht óna chaisleán ag Muicinis.
Mar sin féin, d’fhág sí caoineadh ar Uaithne ina diaidh i méadar greanta aiceanta. Dealraíonn sé ó thagairtí sa dán go raibh eolas aici ar chúrsaí ginealaigh, rud a thabharfadh le fios go raibh cuid de shaothar mhuintir Bhruaideadha, filí agus staraithe na mBrianach, léite aici.
Sliocht as an gCaoineadh
[cuir in eagar | athraigh foinse]- A nainm an Spioraid Naoimh h’imríghe, ‘Uaithne,
- is triall ó thigh bhig go tigh mhuar sibh;
- béara an tAirdrigh dá lánbhrígh suas tu
- don ádhbhadh ann nách fuighir gábhadh ná guasacht.
- Biaidh Mórmhac na hÓighe gan ghruaim riot
- do bhrígh tú bheith sgaoilteach fá a bhfuarais
- ‘snach raibh stór cófra ná guais ort,
- eaglais is aos ealadhan gan ghruaim riot.
- D’inneosain beagán beagán dot dhualgas:
- cúig rígh fhichiot do bhí uaitse
- ar Éirinn nár b'fhéidir a ruagadh,
- deich rígh is fiche rígh gan truailleadh.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ainm.ie: Ní Bhriain, Fionnghuala (fl. 1557-1617): https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=2148
Máirín Ní Dhonnchadha (eag.), "Courts and Coteries II," in Bourke, Angela (eag.) (2002). The Field Day Anthology of Irish Writing, Volume 4. NYU Press, lgh 395-397.
Jane Stevenson & Peter Davidson (2001). Early Modern Women Poets (1520-1700): An Anthology. Oxford University Press, lgh 175-7