Ella Young
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 26 Nollaig 1867 Contae Liatroma, Éire |
| Bás | 23 Iúil 1956 88 bliana d'aois Oceano, California |
| Faisnéis phearsanta | |
| Scoil a d'fhreastail sé/sí | Ollscoil Ríoga na hÉireann Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | file, miotagrafaí, scríbhneoir litríocht pháistí, múinteoir ollscoile, scríbhneoir, úrscéalaí |
| Fostóir | Ollscoil California, Berkeley |
| Teaghlach | |
| Siblín | Róis Ní Ógáin |
  | |
File Éireannach agus miotaseolaí Ceilteach a bhí gníomhach i ngluaiseacht na Gaeilge agus in Athbheochan liteartha na gCeilteach san 19ú haois déanach agus go luath san 20ú haois ab ea Ella Young.[1]
Ar na leabhair do pháistí, a bhunaigh sí ar scéalta sa bhéaloideas agus sa mhiotaseolaíocht, a sheasann a clú mar scríbhneoir. Chuir sí amach cúig leabhar filíochta idir 1906 agus 1950.
Saol[cuir in eagar | athraigh foinse]
Tá rómánsaíocht le brath ar gach rud dírbheathaisnéisiúil a scríobh sí ach níl amhras ach gur fhoghlaim sí Gaeilge agus go mbíodh sí i gcomhluadar na mban uaisle a shaothraigh don teanga i dtús an 20ú haois.
Ba í an ‘Eibhlín Ní Ógáin’ úd í a sheas le Móirín Ní Shionnaigh an lá a phós sí Claud Chavasse. I bhFíonach i gContae Aontroma a rugadh í ar 26 Nollaig 1867 agus Ellen a baisteadh uirthi. Ceannaí ba ea a hathair James Bristow Young agus ba é Luimneach a sheoladhsan ag am na breithe, dar leis an teastas. Ba í Matilda Ann Russell a máthair. Preispitéirigh ba ea iad agus thug Ella féin le tuiscint gur tiarnaí talún a bhí ina muintir uair.
Naonúr ar fad a rugadh don lánúin ach níor mhair díobh ach seisear, de réir Dhaonáireamh 1911. Faoin am sin bhí siad ag lonnú i mBaile Átha Cliath le tuairim 25 bliana agus cónaí orthu ag 57 Cearnóg Grosvenor, Ráth Maonais. Ella an t-aon duine amháin sa teaghlach a raibh Gaeilge aici—bhí BA aici agus ba í an mhúinteoireacht a slí bheatha, dar le foirm an Daonáirimh. An Ollscoil Ríoga a thug an chéim di in 1898[2].
Tá cuntas ina cuimhní cinn Flowering dusk, (1945) ar rang a bhí á stiúradh aici do Iníní na hÉireann agus stair na tíre á múineadh aici ‘to about 80 denizens of untamed Dublin: newsboys, children who had played in street alleys all their lives, young patriot girls and boys who can scarcely write their own names’.
Tá scéal aici ar a céad chuairt ar an nGaeltacht nuair a chuaigh sí siar go Cill Chiaráin le Maud Joynt agus Mary Scarlett. Chaith sí tréimhsí in Acaill freisin. Tugann sí cuntas freisin ar a páirt i ngluaiseacht na saoirse ó 1912 ar aghaidh. Is toisc a hainm a bheith ar liosta dubh na n-údarás a d’fhill sí ar Chonamara tar éis an Éirí Amach.
Bhí sí ar ais i mBaile Átha Cliath i 1919 agus is toisc a líonmhaire a bhí na cairde a maraíodh a thug sí Meiriceá uirthi féin i 1925. Tar éis tamaill ansin ag léachtóireacht fuair sí post léachtóra in Ollscoil California (Phelan Memorial Lectureship) agus an litríocht agus an mhiotaseolaíocht Cheilteach mar ábhair aici.
Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Tá tuilleadh eolais faoin mbeatha seo ar fáil sa Dictionary of Ulster Biography anseo » Tá tuilleadh eolais faoin mbeatha seo ar fáil ar http://dib.cambridge.org/
- Tá cuntas ar a saothar liteartha ag M.Kelly Lynch in Macmillan "Dictionary of Irish literature" mar aon le leabharliosta.
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “YOUNG, Ella (1867–1956) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.
- ↑ ‘It was not until I came to Dublin and met Standish [James] O’Grady, AE and Kuno Meyer that I realised that a heritage awaited me in Celtic literature. I read every translation I could get, learned Irish and betook myself to Gaelic Ireland where, by turf fires, I could hear poems of the Fianna recited by folk who had heard the faery music and had danced in faery circles. From such folk I gathered together the tales of the Gobán Saor which later I put together in The wondersmith and his son’, a dúirt sí in 20th century authors, 1967 le Kunitz agus Haycroft.