Cripteacocóis

Cripteacocóis

Cineál	opportunistic mycosis (en) , ionfhabhtú fungasach, neamhord imdhíonachta agus galar
Speisialtacht leighis	galair thógálacha
Cóireáil chliniciúil
Cógais itraconazole (en) , natamycin (en) , 5-fluorocytosine (en) , amphotericin B (en) agus fluconazole (en)
Pataigineas
Cúis	Cryptococcus neoformans agus Cryptococcus gattii
Aicmiú
ICD-10	B4545.
ICD-9	117.5117.5
CIAP	A78
Acmhainní seachtracha
Enciclopèdia Catalana	0147057
DiseasesDB	3213
MedlinePlus	001328
eMedicine	215354
Patient UK	Cryptococcosis
MeSH	D003453
Orphanet	1546
UMLS CUI	C0010414
DOID	DOID:12053

Is galar fungasach é cripteacocóis a d'fhéadfadh a bheith marfach. Ceann de dhá speiceas is cúis léi; Cryptococcus neoformans agus Cryptococcus gattii. Ceaptar roimhe seo gur fospeiceas C. neoformans iad an dá cheann ach tá siad aitheanta anois mar speicis ar leith.

Creidtear go bhfaightear cripteacocóis trí an iomadúlaí thógálaigh a ionanálú ón gcomhshaol. Cé nach eol cad é nádúr beacht an iomadúlaí thógálaigh, is í an hipitéis is mó ná an baisideaspór a cruthaíodh trí atáirgeadh gnéasach nó éighnéasach.

Cúis

Cripteacocóis na scamhóige in othar le SEIF.

Is ionfhabhtú faille sainiúil í cripteacocóis do SEIF, agus is í an dara tinneas is mó a shainmhíníonn SEIF san Afraic. I measc na gcoinníollacha eile a chruthaíonn riosca méadaithe tá liomfómaí áirithe (m.sh. Liomfóma Hodgkin), sarcadóis, ciorróis ae, agus othair ar theiripe fhadtéarmach cortacaistéaróideach.

I gcré, bíonn dáileadh ar fud na cruinne aici. Tá méadú ag teacht ar leitheadúlacht na cripteacocóise le 20 bliain anuas ar go leor cúiseanna, lena n-áirítear an méadú ar mhinicíocht SEIF agus úsáid mhéadaithe drugaí imdhíonachta.

I ndaoine, na trí chineál ionfhabhtaithe is cúis le neoformans ná :

• Cripteacocóis chréachta nó chraicneach
• Cripteacocóis scamhógach
• Meiningíteas cripteacocúil

Meastar go bhfuil meiningíteas cripteacocúil (ionfhabhtú sna meiningí, an fíochán a chlúdaíonn an inchinn) mar thoradh ar scaipeadh an fhungais ó ionfhabhtú scamhógach breathnaithe nó neamhthuairiscithe. Is minic a bhíonn scaipeadh nach gcluintear ann freisin ar fud na hinchinne nuair a bhíonn meiningíteas i láthair. Cruthaíonn Cryptococcus gattii ionfhabhtuithe i ndaoine imdhíonfhulangachacht (córas imdhíonachta a fheidhmíonn go hiomlán), ach is iondúil nach gcruthaíonn C. neoformans v. grubii, agus v. neoformans ionfhabhtuithe atá le feiceáil go cliniciúil ach amháin i ndaoine a bhfuil éalang éigin orthu ina gcórais imdhíonachta (daoine atá imdhíon-lagaithe). Tá daoine a bhfuil éalanga acu ar a n-imdhíonacht trí mheán ceall, mar shampla, tá daoine le SEIF, soghabhálach go háirithe i leith na cripteacocóise scaipthe. Is minic a bhíonn an bás mar thoradh ar chripteacocóis, fiú má chaitear leis. Meastar gurb é an 'ráta báis cáis' trí mhí ná 9% i réigiúin ardioncaim, 55% i réigiúin ísealioncaim / meánioncaim, agus 70% san Afraic fho-Shahárach. Ón bhliain ó 2009 ar aghaidh, bhí thart ar 958,000 cás bliantúil agus 625,000 bás laistigh de thrí mhí tar éis an ionfhabhtaithe.

Cé gurb é an chriptococóis is coitianta ná C. neoformans i duine imdhíon-lagaithe (ar nós na ndaoine atá ag maireachtáil le SEIF), tá an C. gattii á aithint níos mó mar phataigin in othair a mheastar a bheith ina n-óstaigh imdhíonachtas, go háirithe i gCeanada agus san Astráil. D’fhéadfadh sé seo a bheith mar thoradh ar nochtadh neamhchoitianta agus pataigineacht ard, nó ar éalanga ar leithlis nár aithníodh go dtí sin in imdhíonacht, atá sonrach don orgánach seo.