Cairistìona NicFhearghais
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | Cunndainn  |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | scríbhneoir, file |
| Seánra | Filíocht |
| Teangacha | Gaeilge na hAlban |
File Gaeilge as Albain ba ea Cairistìona NicFhearghais. Rinne sí caoineadh cáiliúil idir 1745 agus 1746 ar son a fir chéile, Uilleam Siseal, a maraíodh ar bhlár catha Chùil Lodair agus é ag troid ar thaobh an Phrionsa Séarlas Éadbhard Stiúbhart.
D’fhéadfadh sé gur rugadh NicFhearghais i gCunndainn i Siorrachd Rois.[1][2] Phós sí Uilleam Siseal, fear a bhí ina ghabha, ina armadóir agus ina mheirgire thar ceann Fhlaith na Sisealach. Bhain siad le muintir Chaitliceach a raibh sagairt ag freastal faoi rún orthu.[3][4] Chuaigh na Sisealaigh ar thaobh an Phrionsa i mBliain an Phrionsa, 1745, agus Uilleam ag iompar meirge bán nó gur maraíodh é.[5]
I gcuimhne a fir chéile chum NicFhearghais an dán “Cumha do dh'Uilleam Siseal” agus é á chanadh ina dhiaidh sin mar “Mo Rùn Geal Òg”.[6][7][8][9]
.jpg)
Gar don tSrùigh i Srath Farair (in aice le Loch Nis), tá leac chuimhneacháin san áit a raibh Cairistìona agus Uilleam ina gcónaí.
An dán
[cuir in eagar | athraigh foinse]Sliocht as “Cumha do dh'Uilleam Siseal”:
Och a Theàrlaich òig Stiùbhairt, 's e do chùis rinn mo lèireadh;
thug thu uam gach nì bh' agam ann an cogadh nad adhbhar;
cha chrodh is cha chaoraich tha mi caoidh ach mo chèile,
ged a dh'fhàgte mi 'm aonar gun sian san t-saoghal ach lèine,
Mo rùn geal òg.
Cò nis thogas an claidheamh no nì chathair a lìonadh?
's gann gur e tha air m' aire o nach maireann mo chiad ghràdh;
ach ciamar gheibhinn om nàdar a bhith 'g àicheadh nas miann leam
is mo thogradh cho làidir thoirt gu àite mo rìgh math,
Mo rùn geal òg.
Bu tu 'm fear mòr bu mhath cumadh od mhullach gud bhrògan
bha do shlios mar an eala 's blas na meal' air do phògan,
d' fhalt dualach, donn, lurach mu do mhuineal an òrdugh,
's e gu cam-lùbach, cuimir, 's gach aon toirt urraim da bhòidhchead,
Mo rùn geal òg.
Nótaí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Mackenzie, John (1909). "Sar-obair nam bard Gaelach : the beauties of Gaelic poetry and lives of the Highland bards": 373–4. Edinburgh: John Grant.
- ↑ "The biographical dictionary of Scottish women : from the earliest times to 2004" (2006). Edinburgh: Edinburgh Univ. Press.
- ↑ Odo Blundell (1917), The Catholic Highlands of Scotland, Volume II, lgh 124-125.
- ↑ MacWilliam, A. S. (1973). A Highland mission: Strathglass, 1671-1777. Innes Review xxiv. pp. 75–102.
- ↑ Reid, Stuart (2000). Like Hungry Wolves - Culloden Moor 1746. With colour plates by Gerry Embleton. Windrow & Greene Ltd. ISBN 1859150802
- ↑ John Stuart Blackie (1889). "Scottish Song...": 234–238. W. Blackwood & sons. Dáta rochtana: 31 January 2014.
- ↑ "Great Book of Gaelic" (2002). Canongate U.S.. Dáta rochtana: 31 January 2014.
- ↑ David Masson (1885). "Macmillan's Magazine Volume 52": 309–310. Macmillan and Company. Dáta rochtana: 31 January 2014.
- ↑ "Celtic Culture: A Historical Encyclopedia" (2006). ABC-CLIO. Dáta rochtana: 31 January 2014.