Aegithalidae

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Sonraí Ainmhí BheoAegithalidae Cuir in eagar ar Wikidata

meantán earrfhada Cuir in eagar ar Wikidata
Tacsanomaíocht
For-ríochtEukaryota
RíochtAnimalia
FíleamChordata
AicmeAves
OrdPasseriformes
ForfhineSylvioidea
FineAegithalidae Cuir in eagar ar Wikidata
Reichenbach, 1850

Is fine d'éin bheaga bhídeacha iad na hAegithalidae, (Gaeilge: Meantáin earrfhada nó Meantáin toir), éin phasaireacha dhonna le eireabaill measartha fada is ea iad. Tá 13 speiceas i gceithre ghéineas san fhine, agus níl ach ceann díobh seo ar fáil taobh amhigh den Eoráise. Is éin ghníomhacha iad na meantáin toir, agus iad ag gluaiseacht beagnach i gcónaí agus ag lorg bia i dtoir agus i gcrainn. Le linn an tséasúir neamhphóraithe, maireann na héin in ealtaí de suas le 50 aonán.[1] Taispeánann roinnt speiceas dóibh pórú comhoibritheach, ar a dtugtar cúntóirí ag an nead freisin.[1]

Dáileadh agus gnáthóg[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is éin foraoise iad na hAicithalidae go léir, go háirithe gnáthóga ar imeall na foraoise agus sa tsraith mheánach. Is fearr leis na speicis sa ghéineas Aegithalos foraoisí dhuillsilteacha nó mheasctha dhuillsilteacha, agus is i bhforaoisí bhuaircíneacha shléibhtiúla den chuid is mó, a fhaihtear an mionmheantáln. Faightear an meantán toir i raon leathan de ghnáthóga, lena n-áirítear ó am go ham sáiste toir agus muineacha tirime eile, ach bíonn an chuid is mó de ghnáth sna coillearnacha measctha. Cónaíonn formhór na speiceas sa bhfine seo i ngnáthóga sléibhtiúla sna Himiléithe agus timpeall orthu, agus bíonn siad go léir le fáil go forleathan san Eoráise ach amháin an meantán toir Meiriceánach, atá dúchasach d'iarthar Mheiriceá Thuaidh. Bíonn an dáileadh is forleithne d'aon speiceas de na hAegithalidae ag an mheantán earrfhada, a bhíonn beo ar fud an Eoráise ón mBreatain go dtí an tSeapáin. I gcodarsnacht leis sin tá dáiltí bheaga bhídeacha ag dhá speiceas, an meantán toir as Maenmar, atá teoranta go hiomlán do dhá shliabh i Maenmar, agus an mionmheantán, atá teoranta do shléibhte Iáva thiar. De ghnáth ní bhíonn na speicis sa bhfine seo i gcoitinne imirceach, cé go bhfuil claonadh ag an mheantán earrfhada scaipeadh ar imill thuaidh a raon (go háirithe sa tSibéir). Bogann go leor speiceas sléibhtiúla go talamh níos ísle i rith an gheimhridh.[2]

Cur síos[cuir in eagar | athraigh foinse]

Sa tséasúr neamhphóraithe bíonn péirí de mheantáin toir Mheiriceá páirteach in ealtaí móra

Is éin bheaga iad, ag tomhas 9 go 14 cm ar fhadar, lena n-áirítear an t-eireaball sách fada, agus ag meá 4.5 go 9 g. De ghnáth bíonn cluimhreach modartha liath nó donn acu, cé go bhfuil roinnt speiceas marcálacha bán agus tá an tit fad-tailed roinnt dath pinkish.[3] I gcodarsnacht leis an gcuid eile den teaghlach, tá an dá chlaochladán Leptopoecile daite go geal, agus tá corcairghorm agus pluma gorm orthu. Is é an cíbire cata an t-aon bhall den teaghlach a bhfuil suaitheantas air. Tá na billí sa teaghlach seo cruth beag bídeach, cónúil agus cónúil. Tá na sciatháin gearr agus cruinn agus tá na cosa sách fada.

Iompar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá éin san fhine seo ina gcónaí in ealtaí idir 4 agus 50 aonáin.[1] Tagann ealtaí le chéile a luaithe agus a chríochnaíonn séasúr pórúcháin amháin agus maireanna siad go dtí go dtosaíonn an chéad cheann eile. Coinníonn siad teagmháil trí bhícearnach; bíonn a gcuid amhrán ciúin.[3] Rachaidh speicis eile éan, ar nós meantáin nó ceolairí, isteach san ealta ó am go chéile chun foráiste a dhéanamh.[1]

Aiste bia agus beathú[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is uiliteoirí iad, go príomha ag ithe feithidí agus inveirteabraigh eile [4] nós lingirí duille, lingirí crainn, aifidí, feithidí gainneacha agus boilb.[5] Tógtar ábhar plandaí, mar shampla caora nó síolta, ó am go chéile le linn an gheimhridh.[5] Is iondúil go bhfreastalaíonn an fhine ar na gcrainn, go hiondúil sa torbhrat nó sa cheannbhrat, agus is annamh a thugann siad cuairt ar an talamh. De ghnáth baintear creach as brainsí, duilleoga agus bachlóga. Níos minice, tógtar creiche san aer. Agus iad ag sealgaireacht, féadfaidh an fhine lúfar seo crochadh bun os cionn sna mbrainsí (cé nach meastar go dtarlaíonn an t-iompar seo sna ceolairí meantáin) agus fiú brainsí agus duilleoga a ionramháil chun bia ceilte a aimsiú.[2]

Pórú[cuir in eagar | athraigh foinse]

De ghnáth bíonn córas pórúcháin aonchineálach ag an bhfine. Is féidir le cúntóirí cúnamh a thabhairt do phéirí, áit a gcabhraíonn aonán gaolmhar (nó níos mó ná ceann amháin) leis an mbeirt bhunaithe an cleitiú a thógáil. Taifeadadh seo i gceithre speiceas ar a laghad; teastaíonn tuilleadh taighde chun a fháil amach an bhfuil an t-iompar ag dul ar aghaidh chuig baill eile den bhfine.[2][1] Déanann na hAegithalidae neadacha dromchlacha, cosúil le málaí, neadacha fite as gréasáin dhamhán alla agus léicin, a chlúdaíonn siad le cleití. Déanann siad na neadacha i gcrainn le duilliúr tiubh, rud a chiallaíonn go mbíonn sé deacair ar chreachadóirí iad a aimsiú.[4] Cuimsíonn an clutch 6 go 10 ubh bhán, agus bíonn uibheacha deargbhreaca i gcuid mhaith de na speicis. Gorann aosaigh na huibheacha ar feadh 13 go 14 lá; fanann na gearrcaigh sa nead ar feadh 16 go 17 lá. I gceithre cinn ar a laghad de na speicis (an meantán earrfhada, an meantán toir Meiriceánach, an meantán toir píbdhubh, agus an menatán toir píbgheal), na baineann amháin a ghorann.[3][1] Itheann na sicíní óga go heisiach feithidí agus damháin alla.[2]

Aicmiú[cuir in eagar | athraigh foinse]

I gcodarsnacht leis an gcuid is mó den fhine, tá cluimhreach dhaite ag Leptopoecile sophiae
Aegithalos exilis nó an mionmheantán toir

Thug an nádúraí Gearmánach Ludwig Reichenbach an fhine Aegithalidae (mar an fho-fhine Aegithalinae) isteach sa bhliain 1850.[6][7] Tagann an t-ainm ón bhfocal Sean-Ghréigise aigithalos ( 'meantán' sa Ghaeilge). D' aithin Aristotle trí speiceas: an meantán earrfhada, an meantan mór, agus an meantán gorm Eoráiseach.[8]

Cuirtear an mionmheantán toir sa bhfine seo toisc go mbogann sé thart i ealtaí agus is cosúil go bhfuil na neadacha cosúil leis na meantáin earrfhada, ach tá faisnéis mar gheall air chomh tearc sin nach bhfuil an socrúchán ach sealadach.[3] Uaireanta caitear leis an meantán toir ó Mhaenmar amhail goraibh sé sa speiceas céanna leis an meantán toir dú-mhalach nó Aegithalos bonvaloti .[2] Ceaptar uair amháin gur leis an fhine chickadee an meantán toir Meiriceánach nó Psaltriparus minimus, ach tá nósanna iompraíochta sainiúla aige, go háirithe nuair a bhíonn sé ag neadú.[5]

Tá 13 speiceas ann i 3 ghéineas.[9]

Aegithalos

  • Meantán earrfhada, Aegithalos caudatus
  • Meantán píbgheal, Aegithalos glaucogularis
  • Meantán toir bánleicneach, Aegithalos leucogenys
  • Meantán píbdhubh, Aegithalos concinnus
  • Meantán toir píbgheal, Aegithalos niveogularis
  • Meantán toir uchtdubhruadhonn, Aegithalos iouschistos
  • Meantán toir dú-mhalach, Aegithalos bonvaloti
  • Meantán toir as Maenmar, Aegithalos sharpei
  • Meantán toir dúliath, Aegithalos fuliginosus
  • Mionmheantán toir, Aegithalos exilis

Psaltriparus

  • Meantán toir Meiriceánach, Psaltriparus minimus

Leptopoecile

  • Leptopoecile sophiae
  • Leptopoecile elegans

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Li (2012). "Breeding biology of two sympatric Aegithalos tits with helpers at the nest". Journal of Ornithology 153 (2): 273-283. doi:10.1007/s10336-011-0740-z. 
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Harrap, Simon (2008). "Handbook of the Birds of the World. Volume 13, Penduline-tits to Shrikes": 76–101. Lynx Edicions. 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Perrins, Christopher M. (2003). "The Firefly Encyclopedia of Birds": 556–557. Firefly Books. 
  4. ↑ 4.0 4.1 Perrins, C. (1991). "Encyclopaedia of Animals: Birds": 202. London: Merehurst Press. 
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Kaufman, K. (1996). Lives of North American Birds. Houghton Mifflin: Boston.
  6. ↑ Reichenbach, Ludwig (1850). "Die vollständigste Naturgeschichte der Vögel" (as German) Apt. II Band I. Expedition der Vollständigsten Naturgeschichte. 
  7. ↑ Bock, Walter J. (1994). "History and Nomenclature of Avian Family-Group Names" Number 222: 153, 253. American Museum of Natural History. 
  8. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}. del Hoyo: "". Handbook of the Birds of the World Alive (2018).
  9. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}. Gill: "". World Bird List Version 8.1 (2017).
  • Harrap agus Quinn, Tits, Cnónna Cnó agus Craoltóirí Crainn ISBN 0-7136-3964-4

Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Aegithalidae&oldid=1204878"