Warratyi

An chuid is trioma de Shléibhte Flinders san Astráil Theas

Áit i Sléibhte Flinders i stát na hAstráile Theas is ea Warratyi agus scailp réamhstairiúil ann. Tá sí suite timpeall 500 ciliméadar lastuaidh de Adelaide agus í ainmnithe mar an áit is sine i lár na tíre a raibh daoine ina gcónaí ann. Tháinig duine de bhunadh na háite ar an láithreán agus é ar lorg ionaid chun a ghnó a dhéanamh. Fuair taighdeoirí na mílte déantúsán agus blúire cnámh ann, rud a chuir ar a gcumas tréimhsí difriúla lonnaithe a aithint idir 49,000 agus 10,000 bliain ó shin. Tá léargas ann ar an dul chun cinn a rinneadh agus uirlisí cnáimhe agus cloiche á gcumadh, ar úsáid an ócair agus ar an mbaint a bhí ag daoine le hainmhithe an-mhóra, leithéid an dipreatodain.

Fionnachtain

Tá an láithreán le fáil i gceantar na nAdyamathanha, pobal Bundúchasach, agus é suite i ngleann ag an gceann theas d’imchuach Loch Eyre i dtuaisceart Shléibhte Flinders.

Fuarthas é nuair a bhí Clifford Coulthard, seanóir de chuid na nAdnyamathanha, agus Giles Hamm, seandálaí ó Olscoil La Trobe, ar thuras taisceálaíochta i Sléibhte Flinders.

Nuair a bhí Coulthard ar lorg áite chun a ghnó a dhéanamh tháinig an bheirt ar fhuarán a raibh ealaín charraige ina thimpeall agus scoilteán os a chionn a bhí dubh le súiche. Thuig siad ar an bpointe boise go mbíodh an scoilteán ina fhoscadán agus tinteáin ann. Tá an scoilteán úd timpeall fiche méadar os cionn grinneall abhann, é timpeall deich méadar ar leithead agus ceithre mhéadar ar doimhne.

Rudaí a fuarthas

Idir 2011 agus 2014 thochail Hamm agus roinnt seandálaithe eile an foscadán síos go dtí doimhneacht aon mhéadar amháin. Ar an 4,300 iarsma a fuair siad bhí blúirí cnámh ó shé speiceas déag mamach agus ó reiptil amháin, in éineacht le huibhneacha éimiú agus éin mhóir dhíofa, Genyornis newtoni. Chomh maith leis sin bhí cnámha de chuid an Diprotodon ann, ainmhí ba chosúil le vombat ach a raibh toirt srónbheannaigh ann. Is dócha gur maraíodh an ceann seo agus gur tugadh chun an fhoscadáin é lena réiteach agus lena ithe. Is cosúil gur bhain an chuid is mó de na cnámha, a raibh meáchan trí chileagram iontu, le speiceas amháin, an valbaí buíchosach carraige.

I measc na ndéantúsán bhí blúirí gipsim, uirlisí feirce agus cloiche, agus snáthaidí cnáimhe. Orthu siúd bhí an uirlis chnáimhe is sine a fuarthas san Astráil. Bhí fianaise anseo maidir leis an bhfeidhm is luaithe a baineadh as an ócar san Astráil agus in oirdheisceart na hÁise. B’fhéidir gur iarsmaí de líonta iad na blúirí d’ábhar snáithíneach atá ann, líonta a d’fhéadfadh daoine a úsáid chun breith ar valbaithe.

Anailís

Rinneadh an dátú le stratagrafaíocht (chun doimhneacht na ndéantúsán a anailísiú), dátú carbónach déantúsán orgánach, agus lonracht optach spreagtha chun gráinní grianchloiche a dhátú. Thaispeáin sé seo gur baineadh feidhm as an bhfoscadán ar feadh a lán tréimhsí thar na mílte bliain, agus gur 49,000 bliain ó shin a thosaigh daoine ag dul ann. Thaíning laghdú ar an úsáid sin timpeall 35,000 – 24,000 bliain ó shin, nuair a bhí an réigiún an-tirim. Baineadh úsáid measartha mór as an áit timpeall 17,000 bliain ó shin, ach stad daoine de dhul ann timpeall 10,000 bliain ó shin.

Tugann na fionnachtana léargas nua ar choilíniú na hAstráile ag sinsir na mBundúchasach atá anois ann. Síltear gur tháinig na chéad Astrálaigh i mbáid go dtí tuaisceart na tíre timpeall 50,000 bliain ó shin, agus gur scaip siad feadh na gcóstaí faoi cheann 2,000 bliain, b’fhéidir. Shíltí gur thóg sé i bhfad níos mó ama orthu lár tirim na tíre a bhaint amach, toisc gur dátaíodh fianaise lonnaithe ó Puritjarra sa chuid thiar de lár na tíre 11,000 bliain tar éis na fianaise is sine ó Warratyi. Is léir ón méid a fuarthas ag Warratyi, áfach, gur tharla an scaipeadh i bhfad níos luaithe ná é sin. B’fhéidir go ndeachaigh daoine isteach i lár na tíre go han-luath, iad ag leanúint na n-aibhneacha agus ag cur fúthu timpeall fuarán. Os a choinne sin, áfach, b’fhéidir go ndeachaigh siad caol díreach rompu trí lár na tíre.