View source for Teilgean Fischer

[[Íomhá:Fischer_projection.png|deas|mion|Teilgean de mhóilín teitrihéidreach ar dhromchla plánach.]]
[[Íomhá:Fischer_Projection2.svg|deas|mion|Ag léiriú teilgin Fischer.]]
Léiriú [[Spás déthoiseacha|déthoiseach]] de [[móilín orgánach|mhóilín orgánach]][[Spás tríthoiseach|tríthoiseach]] is ea '''Teilgean Fischer''', arna cheapadh ag [[Hermann Emil Fischer]] sa bhliain 1891. <ref name="mcmurry">{{cite book|teideal=Organic Chemistry|author=John McMurry|year=2008|edition=7th|publisher=Brooks/Cole - Thomson Learning, Inc.|pages=975|isbn=0-13-286261-1}}</ref> 
Moladh teilgin Fischer ar dtús  chun carbaihiodráití a léiriú agus bhain ceimiceoirí feidhm astu, go háirithe sa [[ceimic orgánach|cheimic orgánach]]agus sa [[bithcheimic|bhithcheimic]].
Cuirtearin aghaidh úsáid a bhaint as teilgin Fischer nuair nach mbíonn carbaihiodráití i gceist, mar go bhfuil na líníochtaí sin débhríoch i gcomparáid le híomhánna eile.<ref name="IUPAC Recommendations 2006"/>

== Coinbhinsiúin ==
Léirítear na naisc neamhfhoircneacha go léir mar línte cothrománacha nó ingearacha. Taispeántar an tslabhra [[carbón|charbóin]] sa tslí is go mbíonn an carbón C1 ag an mbarr.<ref>''Understanding Fischer Projection and Angular Line Representation Conversion'' Luis F. Moreno Journal of Chemical Education 2012 89 (1), 175-176 {{DOI|10.1021/ed101011c}}</ref>  San [[aldós]], is é  C1 an carbóin sa ghrúpa [[aldéad|aildéid]]; san [[céatós|chéatós]], bíonn an uimhir is ísle is féidir, (de ghnáth C2) ag carbón an aildéid.<ref>{{cite journal| publisher=American Chemical Society| journal=The Journal of Organic Chemistry| teideal=Rules of Carbohydrate Nomenclature|date=February 1963| pages=281–291| doi=10.1021/jo01037a001| url=http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jo01037a001| volume=28| issue=2}}</ref>

Úsáidtear teilgean Fischer chun idirdhealú a dhéanamh idir L-móilíní agus D-móilíní. Ar theilgean Fischer, léirítear carbóin leathdheireanach (réamhdheiridh) na D siúcraí le hidrigin ar an taobh clé agus hiodrocsail ar dheis. Taispeánfar siúcraí L leis an hidrigin ar dheis agus an hiodrocsaile ar chlé. 

[[Íomhá:D-Glyceraldehyde_2D_Fischer.svg|deas|mion|112x112px|D-Gliocraildéad (Teilgean Fischer)]]
I dteilgean Fischer, gobann na naisc chothrománacha go léir i dtreo an lucht féachana, cé go ngobann na naisc cheartingearacha agus amach ón lucht féachana. Dá bhrí sin, ní féidir teilgean Fischer a rothlú ag 90 ° nó 270 ° i bplána an leathanaigh nó an scáileáin, mar is féidir le treoshuíomh na nasc i dtaobh lena chéile a athrú, ag tiontú móilín go dtí a h[[eanantaiméir]]. Mar sin féin, ní athraíonn rothlú 180 ° ar bith léiriú an mhóilín. 
Go fóill, léiríonn malartú dhá phéire de ghúpaí atá ceangailte leis an adamh carbóin lárnach an móilín céanna  mar a bhí léirithe mar a bhí sé léirithe ag teilgean bunaidh Fischer.

Agus tú i mbun teilgean Fischer a tharaingt do charbaihiodráit le níos mó ná trí charbón, caithfear gach carbón 'anuas', a ghobfadh amach uait mar a fheictear ó bharr an mhúnla fiarlánach, a iompú agus a dhíriú i dtreo do réimse radhair. Mar sin féinc ní athraíonn sé seo an teilgean Fischer d'aon charbóin roimhe seo.





== Tagairtí ==
{{reflist}}