Jump to content

Tíreolaíocht na hIndia

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Léarscáil fhisiciúil den India

Tá an India suite ó thuaidh ón meánchiorcal idir domhanleithead 8 ° 4 ′ ó thuaidh go 37 ° 6 ′ ó thuaidh agus domhanfhad 68 ° 7 ′ soir go domhanfhad 97 ° 25 ′ soir.[1] Is í an seachtú tír is mó ar domhan í, le hachar iomlán 3,287,263 ciliméadar cearnach.[2][3] Tomhaiseann an India 3.214 km idir an tuaisceart go dtí an deisceart agus 2,933 km ón oirthear go dtí an iarthar. Tá teorainn talún de 15,200 km aici agus cósta de 7,516.6 km.[4]

Ó dheas, téann an India isteach san Aigéan Indiach agus tá sí faoi theorainn lé - go háirithe, an Mhuir Arabach san iarthar, an Mhuir Lakshadweep san iardheisceart, Bá Bheangál ar an taobh thoir, agus an tAigéan Indiach ó cheart ó dheas. Scarann ​​Caolas Palk agus Murascaill Mannar an India ó Shrí Lanca díreach soir ó dheas, agus tá Oileáin Mhaildíve thart ar 125 km ó dheas ó Oileáin Lakshadweep na hIndia ar fud an tsrutha Maliku Kandu. Roinneann na hoileáin Andaman agus Nicobar na hIndia, atá timpeall 1,200 ciliméadar soir ó dheas ón mórthír, teorainneacha muirí le Maenmar, an Téalainn agus an Indinéis. Is é Kanyakumari ag 8 ° 4′41 ″T agus 77 ° 55′230 ″O an rinn is faide ó dheas de mhórthír na hIndia, nuair is é an pointe is faide ó dheas san India ná Ceann Indira ar Oileán Mór Niceabar. Is é an pointe is faide ó thuaidh atá faoi riarachán Indiach ná Col Indira, Oighearshruth Siachen.[5] Síneann uiscí teorann na hIndia isteach san fharraige go dtí achar 12 mhuirmhíle ó bhunlíne an chósta.[6] Tá an 18ú Limistéar Eisiach Eacnamaíochta is mó ag an India, de 2.305,143 km2.

Sainítear teorainneacha thuaidh na hIndia den chuid is mó ag an sliabhraon Himiléach, áit a bhfuil an tír ag críochantacht an tSín, an Bhútáin agus Neipeal. Tá a theorainn thiar leis an bPacastáin suite sa sliabhraon Caracram, Machaire an Phuinseáb, an Gaineamhlach Thárt agus an Rann de Chutch, na riasca goirt. I bhfad san oirthuaisceart, deighleann na Cnocraonta Chin agus Cachin, réigiúin sléibhtiúla a bhfuil foraois mhór acu, an India ó Bhurma. Ar an taobh thoir, tá a teorainn leis an Bhanglaidéis sainithe den chuid is mó ag na Cnoic Chasi agus Mizo, agus an réigiún dobhardhroma an Machaire Ind-Ghainséiseach.

Is í an Ghainséis an abhainn is faide a thionscain san India. Tá córas na Gainséise-na Brahmaputra lonnaithe sa chuid is mó de thuaisceart, lár agus oirthear na hIndia, agus tá an tArdchlár Deccan lonnaithe sa chuid is mó de dheisceart na hIndia. Is é Cangchenjunga, i stát Indiach Sikkim, an pointe is airde san India ag 8,586 m agus an tríú buaic is airde ar domhan. Tá an aeráid ar fud na hIndia éagsúil ó aeráid mheánchriosachsa i bhfíordheisceart na tíre, go halpach agus go thundra i réigiúin uachtaracha na Himiléithe. Go geolaíoch, tá an India suite ar an bPláta Indiach, an chuid ó thuaidh den Phláta Ind-Astrálach.

Forbairt gheolaíoch

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá an India suite go hiomlán ar an bPláta Indiach, mórphláta teicteonach a foirmíodh nuair a scar sé ón mór-roinn ársa Gonduanalainn (fearann ​​ársa, arb é atá ann an chuid theas de shár-réigiún Pangea). Tá an pláta Ind-Astrálach foroinnte i bplátaí na hIndia agus na hAstráile. Thart ar 90 milliún bliain ó shin, le linn na Tréimhse Cailcí déanaí, thosaigh an Pláta Indiach ag bogadh ó thuaidh ag thart ar 15 cm/bliain.[7] Thart ar 50 go 55 milliún bliain ó shin, san Sealadh Eoicéineach den Ré Chaenasóch, bhuail an pláta leis an Áise tar éis dó achar 2,000 go 3,000 km a chlúdach, tar éis dó bogadh níos gasta ná aon phláta eile atá ar eolas. Sa bhliain 2007, chinn geolaithe na Gearmáine go raibh an Pláta Indiach in ann bogadh chomh gasta sin toisc nach bhfuil sé ach leath chomh tiubh leis na plátaí eile a bhíodh mar chuid de Ghonduanalainn.[8] Chruthaigh an t-imbhualadh leis an bPláta Eoráiseach feadh na teorann nua-aimseartha idir an India agus Neipeal an crios oraigineach a chruthaigh Ardchlár na Tibéide agus na Himiléithe. Ón bhliain 2009, tá an Pláta Indiach ag bogadh soir ó thuaidh ag 5 cm sa bhliain, agus an Pláta Eoráiseach ag bogadh ó thuaidh ag 2 cm sa bhliain amháin. Mar sin tugtar an "ilchríoch is gasta" ar an India. Tá sé seo ag dífhoirmiú an Pláta Eoráiseach, agus ag comhbhrú an Pláta Indiach ag ráta 4 cm sa bhliain.

Tíreolaíocht pholaitiúil

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá an India roinnte ina 28 Stát (atá foroinnte a thuilleadh ina gceantair) agus 8 gcríoch aontais lena n-áirítear an chríoch na príomhchathrach náisiúnta (.i., Deilí). Ritheann teorainneacha na hIndia fad iomlán 15,200 km.[9]

Marcáladh a teorainneacha leis an bPacastáin agus leis an Bhanglaidéis de réir Líne Radcliffe, a cruthaíodh sa bhliain 1947 le linn Chríochdheighilt na hIndia. Síneann a teorainn thiar leis an bPacastáin suas le 3,323 km, ag roinnt réigiún an Puinseáb agus ag rith feadh theorainneacha Ghaineamhlach Thár agus Rann na Cutch. Ritheann an teorainn seo feadh na stát Indiach Jammu agus an Chaismír, Ráiseastáin, Gujarat, agus an Phuinseáb.[10] Léirigh an dá náisiún Líne Rialaithe (LR) chun feidhmiú mar an teorainn neamhfhoirmiúil idir na ceantair Jammu agus an Chaismír atá á riaradh ag an India agus an Phacastáin. Éilíonn an India stát iomlán Jammu agus an Chaismír, lena n-áirítear an Chaismír atá á riaradh ag an bPacastáin agus Aksai Chin atá á riaradh ag an tSín, atá, de réir na hIndia, ina gceantair atá faoi fhorghabháil mhídhleathach.[11] Ritheann teorainn na hIndia leis an Bhanglaidéis ar feadh 4,096.70 km. Is iad Beangál Thiar, Assam, Meghalaya, Tripura agus Mizoram na stáit a roinneann an teorainn leis an Bhanglaidéis.[12] Roimh 2015, bhí 92 iamhchríoch den Bhanglaidéis ar ithir na hIndia agus bhí 106 iamhchríoch ar ithir na Banglaidéise. Malartaíodh na hiamhchríocha seo sa deireadh d’fhonn an teorainn a shimpliú. Tar éis an mhalartaithe, chaill an India thart ar 40 km2 go dtí an Bhanglaidéis.[13] Is í an Líne um Rialú Iarbhír (LRI) an teorainn éifeachtach idir an India agus Daon-Phoblacht na Síne. Trasnaíonn sí 4,057 km feadh na Stát Indiach Jammu agus an Chaismír, Uttarakhand, Himachal Pradesh, Sikkim agus Arunachal Pradesh. Síneann an teorainn le Maenmar suas le 1,643 km feadh theorainneacha theas stáit oirthuaisceart na hIndia viz. Arunachal Pradesh, Nagaland, Manipur agus Mizoram. Suite i measc an tsliabhraoin Himiléaigh, ritheann teorainn na hIndia leis an mBútáin 699 km (434 míle). Is iad Sikkim, West Bengal, Assam agus Arunachal Pradesh na stáit a roinneann an teorainn leis an mBútáin. Ritheann an teorainn le Neipeal 1,751 km feadh chosa na Himiléithe i dtuaisceart na hIndia. Is iad Uttarakhand, Uttar Pradesh, Biohár, Beangál Thiar agus Sikkim na stáit a roinneann an teorainn le Neipeal. Ceanglaíonn an Chonair de Siliguri, arna chúngú go géar ag teorainneacha an Bhútáin, Neipeal agus an Bhanglaidéis,leithinis na hIndia leis na stáit oirthuaiscearta.

Réigiúin fhisagrafaíochta

[cuir in eagar | athraigh foinse]

===Cratóin===

Topagrafaíocht na hIndia
Léarscáil fhisiciúil na hIndia, le rannáin fhisagrafaíochta éagsúla
Bruthfhoireann Mhalani, an ceann is mó san India agus an tríú bhruthfhoireann is mó ar domhan, ag Jodhpur in aice le Dúnfort Mhehrangarh Fort.

Screamh ilchríochach ar leith is ea cratóin atá comhdhéanta de bharrchiseal ar a dtugtar clár agus ciseal níos sine ar a dtugtar bonnlach. Is éard is sciath ann ná an chuid de chreatón ina dtéann carraig bhonnlaigh amach as an talamh, agus is í an chuid is sine agus níos cobhsaí í, gan aon tionchar ag teicteonaic phlátaí.[14][15]

Is féidir an Cratón Indiach a roinnt ina chúig phríomh-chratón mar sin:

  • An Cratón Aravalli (Cratón Marwar-Mewar nó Cratón Indiach an Iarthair): Clúdaíonn sé Rajasthan chomh maith le Haryana thiar agus theas. Cuimsíonn sé an Cratón Mewar san oirthear agus an Cratón Marwar san iarthar. Tá sé teorannaithe ag an Éasc Mór Throrainn san oirthear, an ghainmheach Thar san iarthar, glár Ind-Ghainséiseach sa tuaisceart, Son-Narmada-Tapti sa deisceart. Den chuid is mó tá grianchloch, marmair, peilít, gréabhaca agus bolcáin mharbha in Aravalli-Delhi Orogen. Is í an Fhoireann Bhruthach Malani an ceann is mó san India agus an tríú fhoireann bhruthach is mó ar domhan.
  • An Cratón Bundelkand: Clúdaíonn sé 26,00 km2 i réigiún Bundelkhand in Uttar Pradesh agus Madhya Pradesh agus is bunús é d'Ardchlár Malwa. Tá sé teoranta ag na Aravalli san iarthar, an abhainn Narmada agus an sliabhraon Satpura sa deisceart, agus glár Ind-Ghainséiseach sa tuaisceart. Tá sé cosúil leis an Chratón Aravali, a bhíodh mar chreatón aonair sular roinneadh ina dhá leath trí theacht chun na gcriosanna Hindoli agus Mahakoshal ar imeall an dá chratón.
  • An Cratón Dharwar (Cratón Karnataka):A bheag nó a mhór, lLíonn sé i dtír-raon glaschloiche cloiche-eibhir sa stát Karnataka agus codanna de stát Maharashtra thoir agus theas, agus tá sé mar bhunús le foirceann theas den Ardchlár Deccan. Sa bhliain 1886 roinneadh é ina dhá bhloc teicteonach, eadhon an Cratón Dharwar Thoir agus an Cratón Dharwar Thiar.
  • An Cratón Singhbhum Craton: Is limistéar de 4,000 km2 é a chuimsíonn go príomha Jharkhand chomh maith le codanna d'Odisha, tuaisceart Andhra Pradesh, tuaisceart Telangana agus oirthear Maharashtra. Tá sé teoranta ag Ardchlár Chhota Nagpur ó thuaidh, Ghats an Oirthir san oirdheisceart, an Cratón Bastar san iardheisceart agus machaire gláir san oirthear.
  • An Cratón Bastar (Cratón Bastar-Bhandara): Go príomha, clúdaíonn sé Chhattisgarh agus tá sé mar bhunús den Ardchlár Chhota Nagpur. Is iarsma de 3.4-3.0 Ga sean-naghas tónailít- trondaimít-eibheardhióirít de chúig chineál é. Tá sé foroinnte ina Kotri-Dongagarh Oraigin agus sa chuid eile den Chratón Bastar. Tá sé teoranta ag trí scoilt, scoilt Godavari san iardheisceart, scoilt Narmada san iarthuaisceart agus scoilt Mahanadi san oirthuaisceart.

Réigiúin

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is féidir an India a roinnt ina sé réigiún fisiceagrafach. Mar a leanas:

  • Sléibhte an Tuaiscirt:Na Himiléithe
  • Ardchlár na Leithinse: tá sliabhraonta ann (raonta Aravalli, Vindhayachal agus Satpura), na ghats (Na Ghats Thoir agus na Ghats Thiar) agus hardchlár (Ardchlár Malwa, Ardchlár Chhota Nagpur, tír-raon Garanulite an Deiscirt, Ardchlár Deccan agus ardchlár Kutch Kathiawar).
  • An Machaire Ind-Ghainséiseach nó Na Machairí Thuaidh
  • An Gaineamhlach Thár
  • Na Machairí Cósta: Fillteáin Eastern Ghat agus fillteacha Western Ghats
  • Na hOileáin- Na hOileáin Andaman agus Niceabar agus na hOileáin Lakshadweep.

Na Himiléithe

[cuir in eagar | athraigh foinse]
Sainmhíníonn stua sléibhte ar a bhfuil sliabhraonta na Himiléithe, Hindu Kush, agus Patkai teorainneacha thuaidh na hÁise Theas. Cruthaíodh iad seo trí imbhualadh leanúnach phlátaí teicteonacha na  hIndia agus na hEoráise. I measc na sliabhraonta seo tá cuid de na sléibhte is airde ar domhan a fheidhmíonn mar bhac ildaite ar na ghaotha fuara polacha. Éascaíonn siad freisin na gaotha an mhonsúin a mbíonn tionchar acu ar an aeráid san India. Sreabhann aibhneacha a thagann ó na sléibhte seo trí na machairí torthúla Ind-Ghainséiseacha. Aithníonn bithgheografaithe na sléibhte seo mar an teorainn idir dhá cheann de ríochtaí móra bithgheografacha an Domhain: an ríocht mheasartha Phailé-artach a chuimsíonn an chuid is mó den Eoráise, agus an ríocht trópaiceach Ind-Mhalaech agus fothrópaiceach a chuimsíonn an Áise Theas, Oirdheisceart na hÁise agus an Indinéis.
Éiríonn an sliabhraon Kedar de na Himiléithe Móra taobh thiar de Theampall Kedarnath (sa stát Indiach Uttarakhand), atá ar cheann den dá shcrín jyotirlinga déag.

Is é sliabhraon na Himiléithe an sliabhraon is airde ar domhan, agus an bhinn is airde aige Sliabh Everest (8,848 méadar) ar theorainn Neipeal - an tSín. Cruthaíonn siad teorainn thoir thuaidh na hIndia, agus í á scaradh ó oirthuaisceart na hÁise. Tá siad ar cheann de na sliabhraonta is óige ar domhan agus síneann siad beagnach gan bhriseadh ar feadh 2,500 km, ag clúdach limistéar 500,000 km2 (190,000 méadar cearnach). Síneann na Himiléithe ó Jammu agus an Chaismír sa tuaisceart go hArunachal Pradesh san oirthear. Tá na stáit seo in éineacht le Himachal Pradesh, Uttarakhand, agus Sikkim sa réigiún Himiléach den chuid is mó. Éiríonn go leor beann Himiléach os cionn 7,000 m agus tá an líne sneachta idir 6,000 m i Sikkim go dtí timpeall 3,000 m i gCaismír. Is é Kanchenjunga - ar theorainn Sikkim - Neipeal - an pointe is airde sa limistéar atá á riaradh ag an India. Fanann an chuid is mó de na beanna sna Himiléithe faoi shneachta i rith na bliana. Feidhmíonn na Himiléithe mar bhac ar na gaotha fuara catabatacha a shreabhann síos ó Áise Láir. Dá bhrí sin, coimeádtar tuaisceart na hIndia te nó fuaraithe ní fhuaraítear ach go bog i rith an gheimhridh; sa samhradh, déanann an feiniméan céanna an India réasúnta te.Is é sliabhraon na Himiléithe an sliabhraon is airde ar domhan, agus an bhinn is airde aige Sliabh Everest (8,848 méadar) ar theorainn Neipeal - an tSín. Cruthaíonn siad teorainn thoir thuaidh na hIndia, agus í á scaradh ó oirthuaisceart na hÁise. Tá siad ar cheann de na sliabhraonta is óige ar domhan agus síneann siad beagnach gan bhriseadh ar feadh 2,500 km, ag clúdach limistéar 500,000 km2 (190,000 méadar cearnach). Síneann na Himiléithe ó Jammu agus an Chaismír sa tuaisceart go hArunachal Pradesh san oirthear. Tá na stáit seo in éineacht le Himachal Pradesh, Uttarakhand, agus Sikkim sa réigiún Himiléach den chuid is mó. Éiríonn go leor beann Himiléach os cionn 7,000 m agus tá an líne sneachta idir 6,000 m i Sikkim go dtí timpeall 3,000 m i gCaismír. Is é Kanchenjunga - ar theorainn Sikkim - Neipeal - an pointe is airde sa limistéar atá á riaradh ag an India. Fanann an chuid is mó de na beanna sna Himiléithe faoi shneachta i rith na bliana. Feidhmíonn na Himiléithe mar bhac ar na gaotha fuara catabatacha a shreabhann síos ó Áise Láir. Dá bhrí sin, coimeádtar tuaisceart na hIndia te nó beagáinín fuaraithe i rith an gheimhridh; sa samhradh, téann an feiniméan céanna an India go measartha.

  • Tá Sléibhte Karakoram suite i stát faoi dhíospóid Jammu agus an Chaismír. Tá níos mó ná seasca binn aige os cionn 7,000 m, lena n-áirítear K2, an dara binn is airde ar domhan 8,611 m. Tá K2 díreach 237 m níos lú ná Sliabh Everest 8,848 m. Tá an sliabhraon thart ar 500 km ar fhad agus an chuid den domhan is mó oighrithe go mór lasmuigh de na réigiúin pholacha. Is é Oighearshruth Siachen ag 76 km agus Oighearshruth Biafo ag 67 km an dara oighearshruth agus an tríú oighearshruth is faide ar domhan lasmuigh de na réigiúin pholacha. Díreach laistiar de cheann thiar thuaidh den Karakoram, tá an sliabhraon Hindu Raj, agus an sliabhraon Hindu Kush ina dhiaidh sin. Tá teorainn theas an Karakoram déanta ag na aibhneacha Gilgit, Indus agus Shyok, a scarann sliabhraon ó cheann thiar thuaidh na Himiléithe.
  • Tá na Patkai, nó Purvanchal, suite gar do theorainn thoir na hIndia le Maenmar. Cruthaíodh iad leis na próisis teicteonacha chéanna a chruthaigh na Himiléithe. Is iad gnéithe fisiciúla na sléibhte Patkai ná beanna cónúla, fánaí géara agus gleannta doimhne. Níl na raonta Patkai chomh garbh nó chomh hard leis na Himiléithe. Tagann trí chnocraon sna Patkai: na Patkai-Bum, na Garo-Khasi-Jaintia agus na cnoic Lushai. Tá an cnocraon Garo-Khasi suite i Meghalaya. Tá an dealú ag Mawsynram, sráidbhaile gar do Cherrapunji atá suite ar thaobh na gaoithe de na cnoic seo, mar an áit is fliche ar domhan, agus an bháisteach bhliantúil is airde á fháil aige.[16]

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ India Yearbook, p. 1
  2. ↑ https://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/India_at_Glance/area.aspx. Ministry of Home Affairs: Government of India
  3. ↑ https://www.cia.gov/library/abbottabad-compound/37/374CB8CF12C9742A9133BE7CEED44E13_%D9%83%D8%B4%D9%85%D9%8A%D8%B1.doc.pdf. Central Intelligence Agency
  4. ↑ https://mha.gov.in/sites/upload_files/mha/files/anual_report_18082017.pdf.
  5. ↑ Manorama Yearbook 2006 (India – The Country),
  6. ↑ "Cóip cartlainne". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2007-09-28. Dáta rochtana: 2021-09-05.
  7. ↑ Zhu, Bin. "Age of Initiation of the India-Asia Collision in the East-Central Himalaya": 281. Department of Earth and Atmospheric Sciences, University at Albany.  Curtha i gcartlann 2008-12-17 ar an Wayback Machine
  8. ↑ Kind, Rainer (September 2007). "The Fastest Continent: India's truncated lithospheric roots". Helmholtz Association of German Research Centres. 
  9. ↑ States and Union Territories.https://knowindia.gov.in/states-uts/States[nasc briste go buan] and Union Territories.
  10. ↑ http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/BM_MAN-IN-PAKS-060513.pdf[nasc briste go buan]
  11. ↑ "Annual Report 2016-17, Ministry of Home Affairs"https://web.archive.org/web/20180307151308/https://mha.gov.in/sites/upload_files/mha/files/anual_report_18082017.pdf
  12. ↑ http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/BM_MAN-IN-BANG-270813.pdf[nasc briste go buan]
  13. ↑ India-Bangla land swap: was the world's strangest border created by a game of chess?.http://scroll.in/article/725804/india-bangla-land-swap-how-the-worlds-strangest-border-was-created-by-a-game-of-chess}}
  14. ↑ Cratons of India.
  15. ↑ Cratons of India, lyellcollection.org.
  16. ↑ "Physical divisions".http://www.nios.ac.in/SecSoccour/English/Lesson07.pdf
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Tíreolaíocht_na_hIndia&oldid=1231071"