An Íoslainnis

Is teanga Gearmáinice Thuaidh í an Íoslainnis (íslenska) a labhraítear don chuid is mó san Íoslainn. Thairis sin, tá pobail bheaga á saothrú in áiteanna i gCeanada. Go stairiúil, is iad canúintí Iarthar na hIorua is gaolmhaire léi, ach in imeacht na mblianta, chuaigh forbairt na hÍoslainnise sa treo contrártha leis na teangacha Lochlannacha eile, agus inniu, tá an Íoslainnis i bhfad níos cosúla leis an tSean-Lochlainnis a bhí á labhairt ag na hUigingigh a thug an t-oileán chun míntíreachais míle bliain ó sin ná leis na teangacha nua-aoiseacha eile i gCríoch Lochlann. Téann traidisiún liteartha na hÍoslainnise siar go dtí na Meánaoiseanna, agus is beag difríocht is féidir a aithint idir Íoslannis na tríú haoise déag agus Íoslainnis an lae inniu, ó thaobh na teanga scríofa ar a laghad. Mar sin, bíonn na hÍoslannaigh ábalta an tseanlitríocht a léamh, ach ar ndóigh, caithfidh siad na nótaí a léamh freisin le ciall a bhaint as an gcoimhthéacs cultúrtha.

Tá gramadach na hÍoslannise i bhfad níos casta ná gramadach na dteangacha Gearmáinice eile, an Ghearmáinis go mór mór san áireamh. Tá trí inscne ann, cosúil leis an nGearmáinis, ach aithnítear thar a chéile san uimhir iolra iad chomh maith leis an uimhir uatha, rud nach ndéantar sa Ghearmáinis: þeir allir "siad uile" (firinscne), þær allar "siad uile" (baininscne), þau öll "siad uile" (neamhinscne). Cosúil leis an nGearmáinis, aithníonn an Íoslainnis ceithre thuiseal, mar atá, an tuiseal ainmneach, an tuiseal cuspóireach, an tuiseal tabharthach agus an tuiseal ginideach. Sa Ghearmáinis, áfach, ní bhíonn de dhifríocht idir na tuisil seo go minic ach foirmeacha an ailt, ach san Íoslainnis, cuirtear iarmhíreanna éagsúla leis an ainmfhocal, agus guta an tamhain féin ag athrú ag a lán focal chomh maith. Féach na samplaí seo:

• HÚS "teach" (neamhinscne)

tuiseal ainmneach uatha: hús

tuiseal cuspóireach uatha: hús

tuiseal tabharthach uatha: húsi

tuiseal ginideach uatha: húss

tuiseal ainmneach iolra: hús

tuiseal cuspóireach iolra: hús

tuiseal tabharthach iolra: húsum

tuiseal ginideach iolra: húsa

• FJÖRÐUR "caolsáile, fiord" (firinscne)

t.a.u. fjörður

t.c.u. fjörð

t.t.u. firði

t.g.u. fjarðar

t.a.i. firðir

t.c.i. firði/fjörðu

t.t.i. fjörðum

t.g.i. fjarða

• ÁÆTLUN "amchlár, sceideal, plean" (baininscne)

t.a.u. áætlun

t.c.u. áætlun

t.t.u. áætlun

t.g.u. áætlunar

t.a.i. áætlanir

t.c.i. áætlanir

t.t.i. áætlunum

t.g.i. áætlana