Pinsean
Suim airgid rialta a íoctar le duine, tar éis éirí as obair dó (go hiondúil), is ea pinsean.[1]
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]In Éirinn fadó, i nDlíthe na mBreithiúna ársa, bhí sé mar dhualgas ar an teaghlach cabhair a thabhairt le daoine a bhí sean, caoch, bodhar, tinn nó ar mire.[2]
Sa 19ú haois san Eoraip, nuair a chuir Seansailéir na Gearmáine Otto Von Bismarck tús leis an gcéad phinsean stáit sa mbliain 1889, ceapadh go mba mhaith an rud é go mbeadh cúnamh stáit ann don chréatúr a bhí tar éis dul ar scor ón obair (ag aois 70) agus go mb’fhéidir go raibh roinnt míonna nó roinnt blianta fágtha aige ar an saol seo. Le linn ré Bismarck, ba bheag duine a shroich aois an phinsin (ba é an gnáthfhad saoil a bhí ag Gearmánach ag an am ná 45 bliain).[3]
Sa lá inniu tá daoine ag tarraingt an phinsin ar feadh scór bliain go minic.Faoi láthair, is é 81 bliain meánfhad saoil duine sa nGearmáin. Agus éiríonn an Gearmánach sin as an obair ag aois a 62, ar meán.[3]
Cineáil Pinsean
[cuir in eagar | athraigh foinse]Pinsean stáit
[cuir in eagar | athraigh foinse]In Éireann tosaíonn an pinsean stáit ag aois 66.[4]
Scéim pinsin ceirde
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is féidir le fostóir, nó an fostaithe, nó an bheirt acu, airgead a chur isteach i scéim pinsin ceirde.
Pinsin in Éirinn
[cuir in eagar | athraigh foinse]Léiríonn na figiúirí síneadh nach beag ar mheánfhad saoil mhuintir na hÉireann fiú amháin sa 21ú haois.[5][6][7]
In 2022, mhol coimisiún pinsin a raibh iarchathaoirleach na gcoimisinéirí ioncaim Josephine Feehily i gceannas air ardú de réir a chéile ar aois an phinsin go dtí 67 in 2031 agus go dtí 68 in 2039.[8] Ach tamall ina dhiaidh, mhol coiste uilepháirtí nach n-ardófaí aois an phinsin (66 faoi láthair) in aon chor.[7]
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ "An Foclóir Beag: pinsean" (en). www.teanglann.ie. Dáta rochtana: 2023-03-20.
- ↑ THE IRISH CORPORATE GOVERNANCE SYSTEM AND THE ROLE OF IRISH OCCUPATIONAL PENSION FUNDS AS INSTITUTIONAL MONITORS - Lynn (UCD PhD Thesis, 2005)
- ↑ 3.0 3.1 Mairéad Ní Nuadháin (10 Nollaig 2021). "An é an duine atá 60 atá meánaosta anois agus céard faoi aois an phinsin?" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2023-03-20.
- ↑ "Department of Social Protection" (en). www.gov.ie. Dáta rochtana: 2023-03-20.
- ↑ oecd.org (2024). "Health at a glance in Europe".
- ↑ "Ireland’s life expectancy at birth rises to 82.6 years as Europe bounces back from pandemic" (en). Irish Independent (2025-01-14). Dáta rochtana: 2025-03-12.
- ↑ 7.0 7.1 Cathal Mac Coille (5 Feabhra 2022). "Ní léir fós go bhfuil polaiteoirí toilteanach labhairt go macánta faoi phinsin" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2025-03-12.
- ↑ "Minister Humphreys announces landmark reform of State Pension System in Ireland" (en). www.gov.ie (2022-09-20). Dáta rochtana: 2025-03-12.