Compás
Is éard is compás nó compás mairnéalaigh ann ná gléas a úsáidtear leis na ceithre hairde a aithint thar a chéile agus leis an treoir cheart a aimsiú. Tá snáthaid mhaighnéadach ann agus í á casadh de réir mar a luíonn línte an réimse mhaighnéadaigh timpeall an Domhain. Taobh thiar den tsnáthaid, tá aghaidh an chompáis, agus airde an chompáis péinteáilte nó priontáilte uirthi i bhfoirm a chuirfeadh bláth i gcuimhne duit, agus a dtugtar rós an chompáis uirthi. Nuair a luíonn leath thuaidh na snáthaide le tuaisceart an róis, is féidir na hairde eile a aithint ar an rós.
Airde an Chompáis as Gaeilge
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is iad an tuaisceart, an deisceart, an t-iarthar agus an t-oirthear príomhairde an chompáis, ach aithnítear airde eile eatarthu. Is iad airde an chompáis as Gaeilge ná:
- ó thuaidh
- ó thuaidh lámh soir
- ó thuaidh soir ó thuaidh
- soir ó thuaidh lámh ó thuaidh
- soir ó thuaidh
- soir ó thuaidh lámh soir
- soir soir ó thuaidh
- soir lámh ó thuaidh
- soir
- soir lámh ó dheas
- soir soir ó dheas
- soir ó dheas lámh soir
- soir ó dheas
- soir ó dheas lámh ó dheas
- ó dheas soir ó dheas
- ó dheas lámh soir
- ó dheas
- ó dheas lámh siar
- ó dheas siar ó dheas
- siar ó dheas lámh ó dheas
- siar ó dheas
- siar ó dheas lámh siar
- siar siar ó dheas
- siar lámh ó dheas
- siar
- siar lámh ó thuaidh
- siar siar ó thuaidh
- siar ó thuaidh lámh siar
- siar ó thuaidh
- siar ó thuaidh lámh ó thuaidh
- ó thuaidh siar ó thuaidh
- ó thuaidh lámh siar
- ó thuaidh.
In áiteanna, go háirithe i nGaeilge na Mumhan, is féidir "pointe" a chloisteáil in áit "lámh". Seasann an dá fhocal seo do by an Bhéarla (siar ó thuaidh lámh thiar = nortwest by west).
Na hairde a thugtar thuas, tugtar san fhoirm iad a bheadh á húsáid ar bhord an bháid atá ag dul i dtreo áirithe. An breathnóir a d'fheicfeadh an bád chuige ó threo áirithe, bheadh córas eile in úsáid aige as Gaeilge. An bád atá ag seoladh ó thuaidh - i dtreo an tuaiscirt - is féidir linn a rá freisin go bhfuil sí ag seoladh aneas - ó threo an deiscirt. Cosúil leis sin, deirtear go bhfuil an bád atá ag teacht ó threo an iarthair, go bhfuil sí ag teacht aniar, an bád atá ag teacht ó threo an oirthir go bhfuil sí ag teacht anoir, agus an bád atá ag teacht ó threo an tuaiscirt go bhfuil sí ag teacht aduaidh.