Bean feasa
I mbéaloideas na hÉireann, tá ról suntasach ag mná feasa (uatha bean feasa), a bhaineann go minic le cleachtais leighis traidisiúnta. Scrúdaíonn an t-alt seo na cosúlachtaí idir ról bean feasa i sochaí na hÉireann agus síciteiripe nua-aimseartha.. [1][2]
Ról sa Sochaí in Éirinn
[cuir in eagar | athraigh foinse]Bhí ról ríthábhachtach ag mná feasa i soláthar seirbhísí pobail, mar aon le mná chaointe, mná ghlúine, agus mná leighis, mar shampla. Déanann an chuid seo mionscrúdú ar fheidhmeanna sochaíocha agus ar thábhacht na ndaoine seo i gcultúr na hÉireann.[1] Is minic gur comharsana scothaosta a bhí sna mná seo, ar tuairiscíodh go ndeachaigh siad isteach i stáit mheabhracha cosúil le thámhnéal agus go dtabharfadh siad faisnéis ar ais ón Domhan Eile. Tarlaíonn sé seo go minic le linn dúiseacht, de réir staidéir Ó Crualaoich ar chuntais.[1]
Barántúlacht agus Ionadaíocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Scrúdaíonn Ó Crualaoich léiriúcháin chodarsnacha na mban i bhfoinsí scríofa in aghaidh an traidisiúin bhéil. Aibhsítear an bhean feasa agus An Chailleach mar shamplaí de léirithe barántúla i dtraidisiún béil na hÉireann, a thugann dúshlán na scéalta patriarchacha atá i réim sa litríocht scríofa.[1][3] Ról agus léiriú na mná ciallmhar mar neach cumhachtach atá, cé go bhfuil sé fós daonna, ceangailte leis an Domhan Eile agus a bhfuil roinnt cumhachtaí osnádúrtha leighis nó léargais aici. Sa ról seo tá sí i staid na cumhachta agus eagna sinsear nach bhféadfaí, ar shlí eile, a thabhairt di mar mhná sa tsochaí.[1][4]
Léirmheasanna Feimineach
[cuir in eagar | athraigh foinse]Pléann an chuid seo léirmheasanna feimineach ar léiriú pearsana baineanna mar an Bean feasa i mbéaloideas na hÉireann. Iniúchann sé ceisteanna a bhaineann le dlisteanacht foinsí agus an léiríonn scéalta taifeadta go cruinn róil na mban sa tsochaí. Tugann léargais ó scoláirí ar nós Ó Crualaoich léargas ar chastacht na léiriú seo.[1]
Fios (coincheap)
[cuir in eagar | athraigh foinse]Cuirtear síos ar an bhfocal ‘fios’ in An Foclóir Beag mar ‘a bhfuil foghlamtha agus tuigthe ag duine, a bhfuil eolas ag duine; eolas, tuiscint, nádúrtha nó os nádúrtha’ agus thíos faoin ‘bean feasa’ seo mar théarma a thugtar.
Mná Feasa Cáiliúla
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Kelly Fitzgerald, Gearóid Ó Crualaoich (2004). "The Book of the Cailleach, Stories of the Wise-Woman Healer". Béaloideas 72: 285. doi:. ISSN 0332-270X.
- ↑ Gearóid Ó Crualaoich (2005-04). "Research Article: Reading theBean Feasa". Folklore 116 (1): 37–50. doi:. ISSN 0015-587X.
- ↑ Gearóid Ó Crualaoich (1994). "Non-Sovereignty Queen Aspects of the Otherworld Female in Irish Hag Legends: The Case of Cailleach Bhéarra". Béaloideas 62/63: 147. doi:. ISSN 0332-270X.
- ↑ Nancy Schmitz (1977). "An Irish Wise Woman: Fact and Legend". Journal of the Folklore Institute 14 (3): 169. doi:. ISSN 0015-5934.