View source for Ailgéabar

[[Íomhá:Quadratic_formula.svg|deas|250px|thumb|Ailgéabar]]
An brainse den [[Matamaitic|mhatamaitic]] é an t-'''ailgéabar''' ina seasann litreacha is siombailí eile do chainníochtaí anaithnide. Ag eascairt as teicnící ríofa shibhialtacht ársa na [[An Bhablóin|Bablóine,]] is bealach smaointeoireachta anois é atá le feiceáil ar fud beagnach gach réimse den mhatamaitic.<ref>Féach {{harvnb|Herstein|1964}}, page 1: "...it also serves as the unifying thread which interlaces almost all of mathematics".</ref>

San ailgéabar clasaiceach, oibrithe uimhríochúla a bhíonn i gceist. San ailgéabar teibí a saothraíodh sa [[19ú haois|19ú]]-[[20ú haois|20ú céad]], sainmhínítear oibrithe eile, mar shampla ailgéabar nach bhfeidhmeodh an dlí cómhalartach ann, is é sin nach ionann A¤B is B¤A, ina seasann ¤ don oibriú. Ceannródaí i saothrú ailgéabar mar seo ab ea [[William Rowan Hamilton]] a d'fhorbair teoiric na [[Ceathairnín|gceathairníon]]. Shaothraigh [[Arthur Cayley]] is daoine eile ailgéabar [[Maitrís|maitríseach]], agus shaothraigh [[George Boole]] an [[Ailgéabar Boole|tacarailgéabar]] atá ainmnithe as. Tá ailgéabair neamh-chomhthiomsaitheacha ann freisin, nach bhfeidhmíonn an dlí comhthiomsaitheach iontu, is é sin go mbraitheann toradh oibrithe ar an ord ina ndéantar é. Is íad an [[Grúpa (matamaitic)|grúpa]], an [[Fáinne (matamaitic)|fáinne]] agus an [[Réimse (matamaitic)|réimse]] ceann de na réad teibí is bunúsaí san ailgéabar nua-aimseartha. 

Sa ghnáthuimhríocht is comhthiomsaitheach suimiú is iolrú, ach is neamh-chomhthiomsaitheach iad dealú is roinnt. I measc na n-ailgéabar seo tá ailgéabair Jordan, ainmnithe as an [[matamaiticeoir]] [[An Ghearmáin|Gearmánach]] [[Pascual Jordan]], is ailgéabair Lie a úsáidtear go forleathan sa [[Fisic|bhfisic]] nua-aoiseach.

==Sanasaíocht==
Tá an focal "ailgéabar" díorthaithe ó theideal saothair a scríobhadh timpeall na bliana 825 CE, ''Kitāb al-mukhtaṣar fī ḥisāb al-jabr wa-l-muqābala'' (“Coimre staitisticí trí chomhlánaithe agus chomhardaithe”), ag an matamaiticeoir Peirseach Al-Khwarizmi. Bhí cuspóirí praiticiúla ag an leabhar seo: oidhreacht, [[suirbhéireacht]], malartuithe tráchtála, srl..<ref>{{lien web|auteur=Georges C. Anawati, [[Roshdi Rashed]]|teideal=Islam (La civilisation islamique) Les mathématiques et les autres sciences|sous-titre=1. L'algèbre |site=Encyclopædia universalis|url=http://www.universalis.fr/encyclopedie/islam-la-civilisation-islamique-les-mathematiques-et-les-autres-sciences/1-les-mathematiques/|consulté le=18 Márta 2015}}</ref>, agus bhí sé mar chuid de ré órga na n-eolaíochtaí Ioslamacha.<ref name="FreamhanEolais">{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Ailgéabar|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=18}}</ref>

==Tagairtí==
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

[[Catagóir:Matamaitic]]