Phyllis Ryan

Saol a hóige agus oideachas

Rugadh Ryan (Phyllis O’Kelly) i dTom Coole, in aice le Teach Munna, Co. Loch Garman, ar 28 Feabhra, 1895. Ba í an duine ab óige de dháréag clainne í don fheirmeoir John Ryan agus Elizabeth (‘Eliza’) Sutton. Ba iad Seán T. O’Kelly, Risteard Mulcahy, agus Denis McCullough gaolta Phyllis trí phósadh, agus tháinig a deartháir James Ryan chun bheith ina aire sinsearach ag Fianna Fáil. Rinne sí staidéar ar an eolaíocht i gColáiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath tar éis di freastal ar Scoil Náisiúnta Caroreigh agus Mainistir Loreto i nGuaire. I 1916, ghnóthaigh sí B.Sc. sa cheimic agus chríochnaigh sí M.Sc. taighde i 1917. Ba í an t-aon eolaí baineann ina bliain agus an cúigiú céimí de chuid OÉ ó bunaíodh í.

Gairme

In éineacht leis an Ollamh Hugh Ryan, bhí Ryan ina chomhúdar ar roinnt páipéar Imeachtaí Acadamh Ríoga na hÉireann. Dhírigh staidéar áirithe ar chomhdhlúthú aildéid, áit ar dhiúltaigh Ryan do roinnt de na héilimh a rinne an tOllamh Ryan roimhe seo. Mhaoinigh Nobels Ltd., monaróir pléascán, a gcuid taighde. Bhí Hugh Ryan dóchasach faoina gairm sa cheimic.

Chuaigh Ryan go Londain le hoiliúint anailísí poiblí tar éis dó céim a bhaint amach. Tar éis di filleadh ar Bhaile Átha Cliath, d'oibrigh sí i saotharlann an choláiste sular oscail sí a gnó anailíse poiblí féin ag 12 Sráid Dawson i 1925. Ba cheimiceoirí iarchéime mná iad foireann na saotharlainne ar fad. Bhí ar Ryan uaireanta fada a oibriú chun íoc as trealamh, suiteáil gáis agus líne uisce. Ba í an t-aon anailísí poiblí ban in Éirinn ar feadh tamaill, ag freastal ar dhá rialtas contae déag. Chuaigh glanbhrabúis an ghnó chuig na mná a bhí ag obair ann tar éis di imeacht. Ba é an t-aon ioncam a bhí aici ón ngnólacht ná £150 gach sé mhí ón áitreabh agus an trealamh a fháil ar cíos.

Chabhraigh Ryan le gairm cheimiceach na hÉireann a fhorbairt. Bhunaigh sé, Hugh Ryan, John Keane, an tOllamh Michael Casey, agus Joseph Algar Cumann Ceimiceach na hÉireann (1922–36). D’fhóin sí mar chisteoir oinigh ar an eagraíocht ó 1928 go 1930. Chuaigh sí ar choiste an Irish Chemical Association ó 1936 go 1937 ina dhiaidh sin. Bhí sí ina leas-uachtarán ó 1938 go 1940 agus ina huachtarán ó 1940 go 1941. I 1934, chuaigh sí isteach ar an gcéad chomhairle taighde tionscail . Tugann an chomhairle seo comhairle don rialtas maidir le dul chun cinn tionsclaíochta agus eolaíoch.

Náisiúnachas

Cosúil lena muintir, bhí spéis láidir ag Ryan i ngluaiseacht phoblachtach na hÉireann. I mí Aibreáin 1916, le linn Éirí Amach na Cásca, d’fhág sí a saotharlann go sealadach mar mhac léinn agus, in éineacht lena deirfiúr Min, chomhlíon sí ról na dteachtairí ag an GPO. D’éirigh léi gabháil a sheachaint, murab ionann agus cuid dá deirfiúracha. Le linn chogadh an neamhspleáchais (1919–21), chothromaigh sí a cuid ama idir iarrachtaí polaitiúla agus míleata agus a cuid oibre sa tsaotharlann.

Saol níos déanaí

Phós Ryan baintreach fir a deirfiúr níos sine Mary Kate, Séan T. O'Kelly, i Meán Fómhair 1936. Tar éis ceadú an Phápa, phós siad. Ní raibh aon chlann acu. Tar éis pósadh, tugadh Bean Uí Cheallaigh nó Phyllis Bean Úi Cheallaigh uirthi. Tar éis dá fear céile a bheith ina uachtarán ar Éirinn i 1945, d’fhág sí a gnó rathúil chun leanúint lena paisean do chrainn agus do phlandaí. Ba bhreá léi an fheirmeoireacht agus an gharraíodóireacht nuair a d’fhás sí aníos ar fheirm a muintire i Loch Garman. Rinne sí socruithe iontacha bláthanna i measc na buanna iomadúla a bhí aici. Cosúil lena teaghlach ag imirt cártaí, d'imir sí droichead ina blianta d'aois. Bhí sí neamhspleách, cineálta, agus atruacha. Bhí spéis aici freisin ag a teaghlach sínte. Bhog siad go Roundwood, Co. Chill Mhantáin, tar éis dá fear céile dul ar scor i 1959. Ar 19 Samhain 1983, fuair sí bás in Ospís Chrois Araild, Baile Átha Cliath, agus fuair sé bás i 1966.

Foinsí

https://www.dib.ie/biography/ryan-philomena-frances-phyllis-okelly-a6839