Teanga oifigiúil
 | |
| Cineál | designation (en)  agus cineál teanga |
|---|---|
| Aicmiú teangeolaíoch | |
| teanga | |
| Tréithe | |
| Staidéar ag | sochtheangeolaíocht |
Is é is teanga oifigiúil ann ná teanga a bhfuil stádas ar leith aici i dtír nó i réigiún áirithe. Go ginearálta, is í an teanga oifigiúil an teanga a chloistear i gcúirt an dlí, sa pharlaimint agus i gcóras riaracháin an stáit. Glactar leis go bhfuil sé de dhualgas ar údaráis an stáit bheith in ann gach ceist a fhreagairt sa teanga oifigiúil, agus go bhfuil sé de cheart ag an saoránach úsáid a bhaint as an teanga oifigiúil lena chuid gnóthaí a dhéanamh leis na húdaráis chéanna.
De ghnáth, is í an teanga oifigiúil an teanga is mó a labhraítear sa tír, an teanga náisiúnta a shamhlaítear leis an tír. Mar sin féin, is iomaí iarchoilíneacht de chuid na Breataine Móire nó na Fraince san Afraic, mar shampla, a mhaireann ag baint úsáide as teanga na sean-mháthairthíre, is é sin, an Béarla nó an Fhraincis. Is féidir nach bhfuil mórán forbartha déanta ar an ngnáthurlabhra áitiúil mar theanga liteartha, nó go bhfuil scothaicme ardléannta na tíre chomh teann as an líofacht a bhain siad amach sa teanga iarchoilíneach agus gur leasc leo teanga na cosmhuintire a cheadú i gcóras an riaracháin. Is féidir freisin nach bhfuil de theanga comhchumarsáide ag muintir na tíre ach an teanga iarchoilíneach, toisc go bhfuil éagsúlacht teangacha á labhairt sa tír.
Is féidir freisin stádas oifigiúil a bhronnadh ar theanga neamhfhorleathan ar chúiseanna stairiúla nó cultúrtha. Mar shampla, níl an Ghaeilge inniu ach ag dornán beag Éireannach ó dhúchas, ach mar sin féin, tá stádas oifigiúil ag an teanga i bPoblacht na hÉireann. Cosúil leis sin, is teanga oifigiúil í an Mhaorais - teanga Pholainéiseach na mbundúchasach - sa Nua-Shéalainn in éineacht leis an mBéarla, cé go bhfuil an Béarla níos coitianta mar theanga dhúchais i measc na Maorach féin inniu.
Tá tíortha ann nach bhfuil teanga oifigiúil ar bith acu. Mar shampla, níl stádas oifigiúil ar bith ag an mBéarla sna Stáit Aontaithe, cé go bhfuil sí ar an teanga is mó a labhraítear sa tír sin agus é á úsáid sna cáipéisí dlí go léir. Maidir leis na stáit aonaracha, tá tríocha ceann acu tar éis teanga oifigiúil a ghairm den Bhéarla. Bíonn na húdaráis áitiúla sásta, áfach, úsáid a bhaint as teangacha na bpobal inimirceach nuair is dóigh leo go bhfuil gá leis sin, agus in áiteanna d'fheicfeá cuid mhaith teangacha ar na fógraí poiblí.
An teanga a bhfuil stádas oifigiúil aici, caithfidh sí freastal ar a lán gnóthaí. Dá réir sin, bíonn sé tábhachtach an teanga a chaighdeánú agus téarmaíocht a sholáthar le go bhféadfaí gach sórt cúrsaí a phlé trína meán. Is minic a bhíonn pleanáil teanga de chineál éigin de dhíth leis an teanga a chur in oiriúint do na gnóthaí poiblí.