Tīmoti Kāretu

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Infotaula de personaTīmoti Kāretu

Cuir in eagar ar Wikidata
Beathaisnéis
Breith1937
86/87 bliana d'aois
Gníomhaíocht
Gairmacadóir Cuir in eagar ar Wikidata
FostóirOllscoil Waikato Cuir in eagar ar Wikidata
Gradam a fuarthas

Is scoláire Maorach agus saineolaí aitheanta ar an Maorais é Tīmoti Samuel Kāretu (a rugadh 29 Aibreán 1937).[1] Tá sé comhcheangailte leis na iwi Ngāi Tūhoe agus Ngāti Kahungunu.[2] Ba é an chéad cheannaire ar Roinn na Maoraise in Ollscoil Waikato, áit a ndearnadh ollamh de.[2] Ba é an chéad Choimisinéir Teanga sa Nua-Shéalainn freisin, idir 1987 agus 1999, agus ansin bhí sé ina stiúrthóir feidhmiúcháin ar an Taisce Náisiúnta Te Kohanga Reo ó 1993 go 2003.[3] In 2003, bhí dlúthbhaint aige le bunú Te Panekiretanga o te Reo (Institiúid Ardchaighdeán na Maoraise), agus bhí sé ina stiúrthóir feidhmiúcháin air chomh maith.[3]

Rugadh Kāretu in Hastings na Nua-Shéalainne.[1] D'uchtaigh a sheanuncail agus a sheanaintín é nuair a bhí dhá mhí d'aois in uchtú whāngai (nós traidisiúnta sa phobal Maorach),[4] agus tógadh in Waikaremoana, Waimārama agus Ruatāhuna é.[5]

In Onóracha na hAthbhliana 1993, ceapadh Kāretu ina Chompánach d’Ord Seirbhíse na Banríona as a chuid seirbhíse don phobal, agus in Onóracha Bhreithlá na Banríona 2017 ainmníodh é ina Chompánach Ridire de chuid Ord Fiúntais na Nua-Shéalainne, as seirbhísí don Mhaorais.[6] Bhronn Ollscoil Victoria Wellington dochtúireacht oinigh air in 2003,[7] agus rinne Ollscoil Waikato an rud céanna sa bhliain 2008.[8] In 2020, bronnadh Gradam an Phríomh-Aire as Éachtaí sa Litríocht air sa chatagóir neamhfhicsin, agus toghadh é ina Chompánach de Chumann Ríoga Te Apārangi.[9]

In 2019, d’aistrigh Kāretu naoi n-amhrán ó Bhéarla go Maorais don albam Waiata/Anthems, a bhain barr na gcairteacha amach sa Nua-Shéalainn i mí Mheán Fómhair 2019. In 2021, chabhraigh Kāretu leis an mbanna rac-cheoil Six60 an t-amhrán Pepeha a scríobh, agus d’aistrigh sé Hua Pirau/Fallen Fruit ar son an amhránaí Nua-Shéalannaigh Lorde dá EP Te Ao Mārama.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. 1.0 1.1 "Karetu, Professor Timoti Samuel Biography 1991". Dáta rochtana: 2022-07-21.
  2. 2.0 2.1 "timoti karetu — Te Aka Online Māori Dictionary". Te Aka Online Māori Dictionary. Dáta rochtana: 2022-07-21.
  3. 3.0 3.1 "Queen's Birthday Honours 2017 - Citations for Knight Companions of the New Zealand Order of Merit". Dáta rochtana: 2022-07-21.
  4. Karetu (1990). "The clue to identity". New Zealand Geographic (5). Dáta rochtana: 17 Meán Fómhair 2020. 
  5. "Timoti Karetu: A stickler for standards". E-tangata.
  6. "Queen's Birthday Honours List 2017". Dáta rochtana: 2022-07-21.
  7. "Honorary graduates and Hunter fellowships — Victoria University of Wellington".
  8. "Honorary Doctors of the University of Waikato". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2001-04-06. Dáta rochtana: 2022-07-21.
  9. "New Companions 2020". Royal Society Te Apārangi. Dáta rochtana: 2022-07-21.