An difríocht idir athruithe ar: "An Cholóim"
No edit summary |
|||
Líne 43: | Líne 43: | ||
|glaochód=57 |
|glaochód=57 |
||
|fonótaí=}} |
|fonótaí=}} |
||
Is tír i Meiriceá Theas í '''An Cholóim''', le cóstaí ar an [[An tAigéan Ciúin|Aigéan Ciúin]] is ar an [[An tAigéan Atlantach|Aigéan Atlantach]]. |
Is [[tír]] i [[Meiriceá Theas]] í '''An Cholóim''', le cóstaí ar an [[An tAigéan Ciúin|Aigéan Ciúin]] is ar an [[An tAigéan Atlantach|Aigéan Atlantach]]. |
||
Tá teorainneacha aici le [[Veiniséala]], leis an m[[An Bhrasaíl|Brasaíl]], le [[Peiriú]], le [[Eacuadór]] agus le [[Panama]]. Is í [[Bogotá]] an phríomhchathair. Tá 49 milliún duine ina gcónaí ann. |
Tá teorainneacha aici le [[Veiniséala]], leis an m[[An Bhrasaíl|Brasaíl]], le [[Peiriú]], le [[Eacuadór]] agus le [[Panama]]. Is í [[Bogotá]] an [[Príomhchathair|phríomhchathair]]. Tá 49 milliún duine ina gcónaí ann. |
||
== Stair == |
== Stair == |
||
Bhí [[cogadh cathartha]] ar siúl sa Cholóim idir an [[eite dheis]] agus na reibiliúnaigh, ar a nglaotar FARC (''Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia'' nó Fórsaí Armtha Réabhlóideacha na Colóime). Le breis is 50 bliain bhí FARC i mbun eachtraí |
Bhí [[cogadh cathartha]] ar siúl sa Cholóim idir an [[eite dheis]] agus na reibiliúnaigh, ar a nglaotar FARC (''Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia'' nó Fórsaí Armtha Réabhlóideacha na Colóime). Le breis is 50 bliain bhí FARC i mbun eachtraí foréigin sa tír agus d'fhág an [[Cogadh|chogaíocht]] ansin breis is 250,000 duine marbh<ref>Nuacht [[RTÉ]]</ref>. |
||
Bhí an eite dheis ar thaobh an [[Rialtas|rialtais]] agus na reibiliúnaigh ar [[Eite chlé|an eite chlé]]. Thacaigh rialtas [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]] leis an eite dheis, i gcogadh i gcoinne na n[[druga]]í. |
Bhí an eite dheis ar thaobh an [[Rialtas|rialtais]] agus na reibiliúnaigh ar [[Eite chlé|an eite chlé]]. Thacaigh rialtas [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]] leis an eite dheis, i gcogadh i gcoinne na n[[druga]]í. |
||
Líne 65: | Líne 65: | ||
Bronnadh [[Duais Nobel na Síochána]] na bliana 2016 ar ''Uachtarán na Colóime'' Juan Manuel Santos dá iarrachtaí siúd an tsíocháin a chothú. |
Bronnadh [[Duais Nobel na Síochána]] na bliana 2016 ar ''Uachtarán na Colóime'' Juan Manuel Santos dá iarrachtaí siúd an tsíocháin a chothú. |
||
2 D.F. 2016: Vótáil móramh de phobal na tíre in aghaidh an chomhaontaithe síochána a bhí socraithe idir rialtas na tíre sin agus |
2 D.F. 2016: Vótáil móramh de phobal na tíre in aghaidh an chomhaontaithe síochána a bhí socraithe idir rialtas na tíre sin agus reibiliúnaigh an FARC<ref group=" ">Nuacht [[RTÉ]]</ref>. Móramh beag a bhí i gceist. |
||
=== IRA === |
=== IRA === |
||
Líne 71: | Líne 71: | ||
== Ranna == |
== Ranna == |
||
Tá an Cholóim roinnte i 32 Ranna agus Dúiche Príomhchathrach atá mar aon le roinn, cé go bhfuil Bogotá mar [[Príomhchathair|phríomhchathair]] roinne Cundinamarca. |
|||
⚫ | Tá na Ranna roinnte ina dhiaidh sin i mbardais, agus ina dhiaidh sin i ''corregimientos'' in áiteanna faoin tuath, agus ''comunas'' i gceirtleáin uirbeach. Tá rialtas áitiúil ag gach roinn le gobharnóir agus tionól, a toghfar gach ceithre bliana. Tá méara agus comhairle ag gach bardas freisin agus toghcháin áitiúil don bhord riaracháin áitiúil i ngach ''corregimientos'' agus ''comunas''. |
||
⚫ | Chomh maith leis an bpríomhchathair, tá stádas áirithe ag ceithre dúiche eile, de bharr gnéithe sainiúil áirithe; sé sin Barranquilla, Cartagena, Santa Marta agus Buenaventura.[[Íomhá:Departments_of_colombia.svg|thumb|right|200px|Na 32 Roinn (''Departamentos'') maille leis an gCeantar Feidearálach (''Distrito Federal'') sa Cholóim]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Íomhá:Departments_of_colombia.svg|thumb|right|200px|Na 32 Roinn (''Departamentos'') maille leis an gCeantar Feidearálach (''Distrito Federal'') sa Cholóim]] |
|||
{| style="background:none;" |
{| style="background:none;" |
||
Líne 166: | Líne 164: | ||
== Cathracha agus Bailte == |
== Cathracha agus Bailte == |
||
Is tír |
Is tír uirbithe í an Cholóim; tá 77.1% den [[daonra]] sa bhliain 2018 ina chónaí i limistéar uirbithe. Is iad [[Bogotá]] (7,387,400), Medellín, (2,382,399) agus Cali, (2,172,527) na cathracha is mó agus is tábhachtach sa tír.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/censo-nacional-de-poblacion-y-vivenda-2018|teideal=Censo 2018|údar=dane gov.co|dáta=|dátarochtana=2020}}</ref> |
||
Leagan ó 23:02, 4 Lúnasa 2020
Teimpléad:Bosca Sonraí Tíre Is tír i Meiriceá Theas í An Cholóim, le cóstaí ar an Aigéan Ciúin is ar an Aigéan Atlantach.
Tá teorainneacha aici le Veiniséala, leis an mBrasaíl, le Peiriú, le Eacuadór agus le Panama. Is í Bogotá an phríomhchathair. Tá 49 milliún duine ina gcónaí ann.
Stair
Bhí cogadh cathartha ar siúl sa Cholóim idir an eite dheis agus na reibiliúnaigh, ar a nglaotar FARC (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia nó Fórsaí Armtha Réabhlóideacha na Colóime). Le breis is 50 bliain bhí FARC i mbun eachtraí foréigin sa tír agus d'fhág an chogaíocht ansin breis is 250,000 duine marbh[1].
Bhí an eite dheis ar thaobh an rialtais agus na reibiliúnaigh ar an eite chlé. Thacaigh rialtas SAM leis an eite dheis, i gcogadh i gcoinne na ndrugaí.
2002-2010
Nuair a toghadh Alvaro Uribe i réim i 2002, bhí an tír ar tí titim as a chéile[2]. Bhí greim docht ag na treallchogaithe FARC ar chuid den tír agus bhí siad díreach tar éis ceann dá n-éachtaí ba mhó a bhaint amach: fuadach Ingrid Betancourt, duine de na hiarrthóirí sa toghchán uachtaránach a bhuaigh Uribe.
Le cúnamh Meiriceánach faoin bPlean Colómach, thug Uribe faoin FARC, go díreach dá mba chrosáid phearsanta í, rud nach ionadh é toisc gur mharaigh an FARC a athair tar éis gur theip ar fhuadach i 1983.
2010
I mí na Bealtaine 2010, críochnóidh Alvaro Uribe a dhara téarma mar uachtarán na Colóime. Toghadh Juan Manuel Santos ina uachtarán na Colóime don chéad uair ar 7 Lúnasa 2010. Bhí polasaí níos séimhe ag teastáil ó mhuintir na tíre ag an am sin, rud a thóg an FARC isteach sa phróiseas polaitiúil.
2016
Fógraíodh sos comhraic ina measc siúd a bhí i mbun cogaíochta sa bhliain 2016.
Bronnadh Duais Nobel na Síochána na bliana 2016 ar Uachtarán na Colóime Juan Manuel Santos dá iarrachtaí siúd an tsíocháin a chothú.
2 D.F. 2016: Vótáil móramh de phobal na tíre in aghaidh an chomhaontaithe síochána a bhí socraithe idir rialtas na tíre sin agus reibiliúnaigh an FARC[3]. Móramh beag a bhí i gceist.
IRA
Bhí triúr Éireannach a bhfuil ceangal acu leis an IRA ciontaithe i gcúirt sa Cholóim as tacú leis an FARC. Thréig siad an tír. Tugtar Triúr na Colóime orthu in Éirinn.
Ranna
Tá an Cholóim roinnte i 32 Ranna agus Dúiche Príomhchathrach atá mar aon le roinn, cé go bhfuil Bogotá mar phríomhchathair roinne Cundinamarca.
Tá na Ranna roinnte ina dhiaidh sin i mbardais, agus ina dhiaidh sin i corregimientos in áiteanna faoin tuath, agus comunas i gceirtleáin uirbeach. Tá rialtas áitiúil ag gach roinn le gobharnóir agus tionól, a toghfar gach ceithre bliana. Tá méara agus comhairle ag gach bardas freisin agus toghcháin áitiúil don bhord riaracháin áitiúil i ngach corregimientos agus comunas.
Chomh maith leis an bpríomhchathair, tá stádas áirithe ag ceithre dúiche eile, de bharr gnéithe sainiúil áirithe; sé sin Barranquilla, Cartagena, Santa Marta agus Buenaventura.
|
|
Cathracha agus Bailte
Is tír uirbithe í an Cholóim; tá 77.1% den daonra sa bhliain 2018 ina chónaí i limistéar uirbithe. Is iad Bogotá (7,387,400), Medellín, (2,382,399) agus Cali, (2,172,527) na cathracha is mó agus is tábhachtach sa tír.[4]
Cathracha is mó sa Cholóim | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Cathair | Roinn | Daonra | Cathair | Roinn | Daonra | |||||||
1 | Bogotá | Cundinamarca | 7,715,778 | 11 | Villavicencio | Meta | 531,275 | |||||
2 | Medellín | Antioquia | 2,490,164 | 12 | Ibagué | Tolima | 501,991 | |||||
3 | Cali | Valle del Cauca | 2,205,680 | 13 | Santa Marta | Magdalena | 484,025 | |||||
4 | Barranquilla | Atlántico | 1,273,646 | 14 | Valledupar | Cesar | 468,165 | |||||
5 | Cartagena de Indias | Bolívar | 914,552 | 15 | Manizales | Caldas | 420,933 | |||||
6 | Soacha | Cundinamarca | 749,034 | 16 | Pereira | Risaralda | 399,283 | |||||
7 | Cúcuta | Norte de Santander | 748,948 | 17 | Montería | Córdoba | 395,184 | |||||
8 | Soledad | Atlántico | 664,141 | 18 | Neiva | Huila | 340,512 | |||||
9 | Bucaramanga | Santander | 597,316 | 19 | Pasto | Nariño | 305,360 | |||||
10 | Bello | Antioquia | 536,427 | 20 | Armenia | Quindío | 297,052 | |||||
2020 - DANE |
Tagairtí
- ↑ Nuacht RTÉ
- ↑ Cruachás na Colóime, Irish TImes, 16 Meitheamh 2009
- ↑ Nuacht RTÉ
- ↑ dane gov.co. "Censo 2018". Dáta rochtana: 2020.
Tíortha Mheiriceá Theas |
Airgintín, an | Bholaiv, an | Bhrasaíl, an | Cholóim, an | Eacuadór | Ghuáin, an | Paragua | Peiriú | tSile, an | Suranam | Uragua | Veiniséala |
Is síol faoi thíreolaíocht na Colóime é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |