An difríocht idir athruithe ar: "Am samhraidh"
No edit summary |
No edit summary |
||
Líne 1: | Líne 1: | ||
[[Íomhá:Summertime lobby card 1935.jpg|mion|[[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]], 1935ː stocaireacht ar son [[Reachtaíocht|reachtaíochta]] chun Am Samhraidh a chur i bhfeidhm]] |
|||
[[Íomhá:DaylightSaving-World-Subdivisions.png|deas|250px|thumb|Am samhraidh]] |
|||
Is bealach é '''Am samhraidh''' (nó '''Am geimhridh''') chun sochar níos mó a bhaint as na huaireanta de [[Solas|sholas]] an [[Lá|lae]] le linn [[mí]]<nowiki/>onna an [[Samhradh|tsamhraidh]], de ghnáth trí na cloig a chur chun tosaigh d'[[uair]] ionas go maireann solas an lae isteach san [[oíche]]. ''Am coigilte sholas an lae'' a thugtar air seo i Meiriceá. |
Is bealach é '''Am samhraidh<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.teanglann.ie/en/eid/samhraidh|teideal=English–Irish Dictionary (de Bhaldraithe): samhraidh|language=en|work=www.teanglann.ie|dátarochtana=2020-04-20}}</ref>''' nó '''Am an tsamhraidh'''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.focloir.ie/en/dictionary/ei/summertime|teideal=summertime - Translation to Irish Gaelic with audio pronunciation of translations for summertime by New English-Irish Dictionary|work=www.focloir.ie|dátarochtana=2020-04-20}}</ref> (nó '''Am geimhridh''') chun sochar níos mó a bhaint as na huaireanta de [[Solas|sholas]] an [[Lá|lae]] le linn [[mí]]<nowiki/>onna an [[Samhradh|tsamhraidh]], de ghnáth trí na cloig a chur chun tosaigh d'[[uair]] ionas go maireann solas an lae isteach san [[oíche]]. ''Am coigilte sholas an lae'' a thugtar air seo i Meiriceá. |
||
San [[An tAontas Eorpach|Aontas Eorpach]], tagann athrú ar an am ar an gclog faoi dhó gach bliain. San [[earrach]], ag 2 a.m. bogann an t-am ar aghaidh go 3 a.m. ar an gclog. Ansin san [[Fómhar|fhómhar]], bogann an t-am siar arís. |
San [[An tAontas Eorpach|Aontas Eorpach]], tagann athrú ar an am ar an gclog faoi dhó gach bliain. San [[earrach]], ag 2 a.m. bogann an t-am ar aghaidh go 3 a.m. ar an gclog. Ansin san [[Fómhar|fhómhar]], bogann an t-am siar arís. |
||
Líne 9: | Líne 9: | ||
Mhol [[Benjamin Franklin]] an beart ar dtús. Sa bhliain 1784, scríobh sé chuig [[nuachtán]] agus mhol sé athrú ar an am chun coinnle a shábháil mar nach mbeadh sé dorcha chomh luath sin sa samhradh. |
Mhol [[Benjamin Franklin]] an beart ar dtús. Sa bhliain 1784, scríobh sé chuig [[nuachtán]] agus mhol sé athrú ar an am chun coinnle a shábháil mar nach mbeadh sé dorcha chomh luath sin sa samhradh. |
||
Chuir [[an Ghearmáin]] i bhfeidhm é ar an [[30 Aibreán|30 Aibréain]] [[1916]] don chéad uair<ref>[http://www.timeanddate.com/time/dst/history.html timeanddate.com]</ref>. Rinne [[an Bhreatain]] amhlaidh. Thosaigh an cleachtas seo sa Ríocht Aontaithe (in Éirinn chomh maith) i mí Bealtaine sa bhliain 1916. |
Chuir [[an Ghearmáin]] i bhfeidhm é ar an [[30 Aibreán|30 Aibréain]] [[1916]] don chéad uair<ref>[http://www.timeanddate.com/time/dst/history.html timeanddate.com]</ref>, chun [[breosla]] agus [[fuinneamh]] a spáráil. Rinne [[an Bhreatain]] amhlaidh. Thosaigh an cleachtas seo sa Ríocht Aontaithe (in Éirinn chomh maith) i mí Bealtaine sa bhliain 1916. |
||
Nuair a thosaigh an t-athrú ar an am, thaitin sé le daoine áirithe agus níor thaitin sé le daoine eile.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.maynoothuniversity.ie/sites/default/files/assets/document//Eleathanach%20346.pdf|teideal=Eleathanach 346|údar=maynoothuniversity.ie|dáta=|dátarochtana=2020}}</ref> Bhí sé go maith do na feirmeoirí, mar bhí lá níos faide acu don obair ar an bhfeirm i rith an tsamhraidh. |
Nuair a thosaigh an t-athrú ar an am, thaitin sé le daoine áirithe agus níor thaitin sé le daoine eile.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.maynoothuniversity.ie/sites/default/files/assets/document//Eleathanach%20346.pdf|teideal=Eleathanach 346|údar=maynoothuniversity.ie|dáta=|dátarochtana=2020}}</ref> Bhí sé go maith do na feirmeoirí, mar bhí lá níos faide acu don obair ar an bhfeirm i rith an tsamhraidh. |
||
Sa bhliain 1922, ritheadh an "Summer Time Act, 1922 (12 & 13 Geo. 5. c. 22)". Fágadh an reachtaíocht in Éirinn go dtí an bhliain dár gcionn; ar 19 Aibreán 1923 in Éirinn, ritheadh an t-Acht um Am Samhraidh<ref>{{Lua idirlín|url=http://achtanna.ie/ga.act.1923.0013.1.html|teideal=ACHT UM AM SAMHRAIDH, 1923|údar=Office of the Houses of the Oireachtas House Services Directorate Bills Office|language=ga|work=achtanna.ie|dátarochtana=2020-04-20}}</ref> (tháinig an t-athrú bliantúil ar bhonn buan sa Chreat Reachtaíochta na hÉireann ó 1925 ar aghaidh). |
|||
Achtaíodh rialachán feidearálach len é a chur i bhfeidhm sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] i [[1966]] (bíodh is gur dhiúltaigh stáit áirithe é a chur i bhfeidhm).<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Hussey, Matt|date=2011|url=|title=Fréamh an Eolais|journal=|volume=|issue=|publisher=Coiscéim}}</ref> |
|||
Bhí an [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] ar "Am samhraidh dúbailte" me linn an [[An Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/irish-news/education/just-what-is-summertime-31303834.html|teideal=Just what is summertime?|language=en|work=independent|dátarochtana=2020-04-20}}</ref> Mar sin bhí [[Béal Feirste]] uair an chloig chun cinn ar [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]]. |
|||
== Inniu == |
|||
Cuireadh an clog ar aghaidh gach bliain ó shin in Éirinn, seachas Deireadh Fómhair 1968 go Deireadh Fómhair 1971, nuair a d'fhan am an tsamhraidh i bhfeidhm an bhliain ar fad (sa [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] chomh maith).<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.polyomino.org.uk/british-time/|teideal=British Summer Time: historical information|work=www.polyomino.org.uk|dátarochtana=2020-04-20}}</ref> |
|||
[[Íomhá:DST Countries Map.png|mion|344x344px|Am samhraidh i bhfeidhmː gorm nó oráiste]] |
|||
Sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] i [[1966]], achtaíodh rialachán feidearálach le "''Am coigilte sholas an lae"'' a chur i bhfeidhm (bíodh is gur dhiúltaigh stáit áirithe é a chur i bhfeidhm).<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Hussey, Matt|date=2011|url=|title=Fréamh an Eolais|journal=|volume=|issue=|publisher=Coiscéim}}</ref>,<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Standard time in the United States|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Standard_time_in_the_United_States&oldid=949992648|journal=Wikipedia|date=2020-04-09|language=en}}</ref> Mar shampla ní raibh Am samhraidh riamh i bfeidhm in [[Arizona]] (seachas na plandálacha Navajo).<ref>{{Lua idirlín|url=https://asunow.asu.edu/20180305-discoveries-why-arizona-has-opted-out-daylight-saving-time|teideal=Why Arizona opts out of daylight saving time|dáta=2018-03-08|language=en|work=ASU Now: Access, Excellence, Impact|dátarochtana=2020-04-20}}</ref> |
|||
== Connspóid == |
|||
[[Íomhá:Victory! Congress passes daylight saving bill LCCN2002722591.jpg|clé|mion|383x383px|1918, [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|SAM]]]] |
|||
Le cúpla bliain anuas, tá tíortha éagsúla ag caint faoin gcleachtas. Stop [[Maracó]] an cleachtas sa bhliain 2019. |
Le cúpla bliain anuas, tá tíortha éagsúla ag caint faoin gcleachtas. Stop [[Maracó]] an cleachtas sa bhliain 2019. |
||
Tá daoine ann a chreideann go gcuireann an uair an chloig d’athrú ar an gclog isteach ar [[Sláinte mheabhrach|shláinte intinne]] agus [[Corp an duine|choirp an duine]] agus nach bhfuil aon chúis mhaith lena leithéid níos mó.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/suil-ag-feisiri-eorpacha-ar-an-gclog-agus-am-de-seachas-am-an-diabhail-ata-uathu/|teideal=Súil ag Feisirí Eorpacha ar an gclog agus Am Dé seachas Am an Diabhail atá uathu|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2020-04-20}}</ref> Mar shampla,nuair a rinneadh cinneadh gan an clog a athrú sna blianta 1968-1971, mheas an Roinn Iompair sa [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] ag an am gur ardaigh líon na dtimpistí ar maidin. Mar sin chuidigh an t-athrú le timpistí bóthair a laghdú mar gurb é an clapsholas is contúirtí ar na bóithre. |
|||
I mí Deireadh Fómhair 2017, d’fhoilsigh Seirbhís [[Taighde]] [[Parlaimint na hEorpa|Pharlaimint na hEorpa]] staidéar ar am samhraidh an [[An tAontas Eorpach|AE]] inar maíodh go raibh impleachtaí [[sláinte]] an athraithe níos tromchúisí ná mar a ceapadh. |
|||
D’aontaigh coiste san [[An tAontas Eorpach|Aontas Eorpach]] i 2018 go mbeadh deireadh leis agus seans go dtiocfaidh deireadh leis an gcleachtas amach anseo. |
D’aontaigh coiste san [[An tAontas Eorpach|Aontas Eorpach]] i 2018 go mbeadh deireadh leis agus seans go dtiocfaidh deireadh leis an gcleachtas amach anseo. |
Leagan ó 09:04, 20 Aibreán 2020
Is bealach é Am samhraidh[1] nó Am an tsamhraidh[2] (nó Am geimhridh) chun sochar níos mó a bhaint as na huaireanta de sholas an lae le linn míonna an tsamhraidh, de ghnáth trí na cloig a chur chun tosaigh d'uair ionas go maireann solas an lae isteach san oíche. Am coigilte sholas an lae a thugtar air seo i Meiriceá.
San Aontas Eorpach, tagann athrú ar an am ar an gclog faoi dhó gach bliain. San earrach, ag 2 a.m. bogann an t-am ar aghaidh go 3 a.m. ar an gclog. Ansin san fhómhar, bogann an t-am siar arís.
Stair
Mhol Benjamin Franklin an beart ar dtús. Sa bhliain 1784, scríobh sé chuig nuachtán agus mhol sé athrú ar an am chun coinnle a shábháil mar nach mbeadh sé dorcha chomh luath sin sa samhradh.
Chuir an Ghearmáin i bhfeidhm é ar an 30 Aibréain 1916 don chéad uair[3], chun breosla agus fuinneamh a spáráil. Rinne an Bhreatain amhlaidh. Thosaigh an cleachtas seo sa Ríocht Aontaithe (in Éirinn chomh maith) i mí Bealtaine sa bhliain 1916.
Nuair a thosaigh an t-athrú ar an am, thaitin sé le daoine áirithe agus níor thaitin sé le daoine eile.[4] Bhí sé go maith do na feirmeoirí, mar bhí lá níos faide acu don obair ar an bhfeirm i rith an tsamhraidh.
Sa bhliain 1922, ritheadh an "Summer Time Act, 1922 (12 & 13 Geo. 5. c. 22)". Fágadh an reachtaíocht in Éirinn go dtí an bhliain dár gcionn; ar 19 Aibreán 1923 in Éirinn, ritheadh an t-Acht um Am Samhraidh[5] (tháinig an t-athrú bliantúil ar bhonn buan sa Chreat Reachtaíochta na hÉireann ó 1925 ar aghaidh).
Bhí an Ríocht Aontaithe ar "Am samhraidh dúbailte" me linn an Dara Cogadh Domhanda.[6] Mar sin bhí Béal Feirste uair an chloig chun cinn ar Bhaile Átha Cliath.
Cuireadh an clog ar aghaidh gach bliain ó shin in Éirinn, seachas Deireadh Fómhair 1968 go Deireadh Fómhair 1971, nuair a d'fhan am an tsamhraidh i bhfeidhm an bhliain ar fad (sa Ríocht Aontaithe chomh maith).[7]
Sna Stáit Aontaithe i 1966, achtaíodh rialachán feidearálach le "Am coigilte sholas an lae" a chur i bhfeidhm (bíodh is gur dhiúltaigh stáit áirithe é a chur i bhfeidhm).[8],[9] Mar shampla ní raibh Am samhraidh riamh i bfeidhm in Arizona (seachas na plandálacha Navajo).[10]
Connspóid
Le cúpla bliain anuas, tá tíortha éagsúla ag caint faoin gcleachtas. Stop Maracó an cleachtas sa bhliain 2019.
Tá daoine ann a chreideann go gcuireann an uair an chloig d’athrú ar an gclog isteach ar shláinte intinne agus choirp an duine agus nach bhfuil aon chúis mhaith lena leithéid níos mó.[11] Mar shampla,nuair a rinneadh cinneadh gan an clog a athrú sna blianta 1968-1971, mheas an Roinn Iompair sa Ríocht Aontaithe ag an am gur ardaigh líon na dtimpistí ar maidin. Mar sin chuidigh an t-athrú le timpistí bóthair a laghdú mar gurb é an clapsholas is contúirtí ar na bóithre.
I mí Deireadh Fómhair 2017, d’fhoilsigh Seirbhís Taighde Pharlaimint na hEorpa staidéar ar am samhraidh an AE inar maíodh go raibh impleachtaí sláinte an athraithe níos tromchúisí ná mar a ceapadh.
D’aontaigh coiste san Aontas Eorpach i 2018 go mbeadh deireadh leis agus seans go dtiocfaidh deireadh leis an gcleachtas amach anseo.
Tagairtí
- ↑ "English–Irish Dictionary (de Bhaldraithe): samhraidh" (en). www.teanglann.ie. Dáta rochtana: 2020-04-20.
- ↑ "summertime - Translation to Irish Gaelic with audio pronunciation of translations for summertime by New English-Irish Dictionary". www.focloir.ie. Dáta rochtana: 2020-04-20.
- ↑ timeanddate.com
- ↑ maynoothuniversity.ie. "Eleathanach 346". Dáta rochtana: 2020.
- ↑ Office of the Houses of the Oireachtas House Services Directorate Bills Office. "ACHT UM AM SAMHRAIDH, 1923" (ga). achtanna.ie. Dáta rochtana: 2020-04-20.
- ↑ "Just what is summertime?" (en). independent. Dáta rochtana: 2020-04-20.
- ↑ "British Summer Time: historical information". www.polyomino.org.uk. Dáta rochtana: 2020-04-20.
- ↑ Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais". Coiscéim.
- ↑ "Standard time in the United States" (as en) (2020-04-09). Wikipedia.
- ↑ "Why Arizona opts out of daylight saving time" (en). ASU Now: Access, Excellence, Impact (2018-03-08). Dáta rochtana: 2020-04-20.
- ↑ "Súil ag Feisirí Eorpacha ar an gclog agus Am Dé seachas Am an Diabhail atá uathu" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2020-04-20.
Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir. |
Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |