An difríocht idir athruithe ar: "Cathal Ó hEochaidh"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Browse history interactively
← Gabh chuig an difear roimhe seoAn chéad dhifear eile →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Dmd3music (plé | dréachtaí)
85,219 edits
No edit summary
DMD3music !
Líne 16: Líne 16:
|sloinne=O hEochaidh
|sloinne=O hEochaidh
}}
}}
Ba é '''Cathal Séamas Ó hEochaidh'''<ref>''Charles James Haughey'' as [[Béarla]], nó '''Charlie Haughey''' de ghnáth  </ref> ([[16 Meán Fómhair]], [[1925]] - [[13 Meitheamh]] [[2006]]) an 6ú [[Taoiseach]] na hÉireann ar feadh trí théarma agus an cheathrú cheannaire ar Fhianna Fáil.
Ba é '''Cathal Séamas Ó hEochaidh''' ([[16 Meán Fómhair]], [[1925]] - [[13 Meitheamh]] [[2006]]), ''Charles James Haughey'' as [[Béarla]], nó '''Charlie Haughey''' de ghnáth; 6ú Taoiseach na hÉireann ar feadh trí théarma (ó mí na Nollag 1979 go mí an Mheithimh 1981, Márta 1982 go Nollaig 1982 agus Márta 1987 go Feabhra 1992). Bhí sé mar an gceathrú ceannaire ar [[Fianna Fáil]] chomh maith idir 1979 agus 1992. Toghadh Ó hEochaidh go Dáil Éireann don chéad uair mar Theachta Dála (TD) i 1957 agus atoghadh é i ngach toghchán go dtí 1992, thar ceann Baile Átha Cliath Thoir Thuaidh, Baile Átha Cliath Ard Aidhin agus Baile Átha Cliath Thuaidh-Láir. Rinne Ó hEochaidh seirbhís mar an tAire Sláinte agus Leasa Shóisialaigh (1977-1979), an tAire Airgeadais (1966-1970, an tAire Talmhaíochta (1964-1966) agus an tAire Dlí agus Cirt (1961-1964). Bhí sé mar rúnaí parlaiminte don tAire Dlí agus Cirt go luath ina ghairm parliaminteach.


== Tús a shaoil ==
Tá cáil ar Ó hEochaidh mar an bpolaiteoir ceannasach dá ghlúin, chomh maith leis an bpolaiteoir is conspóidí. Nuair a chuaigh sé isteach sa rialtas go luath sna 1960idí, ba siombal é de ghlúin nua d'airí Éireannacha. Tugann roinnt daoine aitheantas dó as tús a chur leis an athrú dearfach a tháinig ar an ngeilleagar ag deireadh na 1980idí agus é mar Thaoiseach. Mar sin féin, bhí Ó hEochaidh bainteach le roinnt mórscannal le linn a ghairm. Cuireadh cuid den mhilleán faoi Ghéarchéim na nArm i 1970 air agus ba bheag nár scriosadh a ghairm ar fad dá bharr. Rinne an Cás GUBU i 1982 níos mó damáiste dá ghairm; seasadh ina choinne do cheannaireacht an páirtí ceithre huair ach níor éirigh le haon iarracht agus ghnóthaigh sé an leasainm 'The Great Houdini'. I ndiadh scannal cúléisteacht teileafóin i 1992 ní raibh aon rogha aige ach éirí as mar Thaoiseach agus as an bpolaitíocht go hiomlán.
⚫
Saolaíodh Ó hEochaidh i g[[Cathair na Mart]], [[Contae Mhaigh Eo]] sa bhliain 1925, an tríú páiste de sheachtar ag Sarah McWilliams agus Seán Ó hEochaidh (an bheirt acu ón [[An Suaitreach|Suaitreach]] i n[[Doire]] ó dhúchas). Bhí athair Ó hEochaidh in [[Óglaigh na hÉireann]] i rith [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Cogadh na Saoirse]], agus ansin in Arm Náisiúnta [[Saorstát Éireann]]. Bhog an teaghlach go [[Contae na Mí]] sa bhliain 1928, agus ansin go n[[Domhnach Cearna]] i mBaile Átha Cliath.


Fuair Ó hEochaidh a oideachas i Meánscoil Naomh Iósaf na [[Bráithre Críostaí|mBráithre Críostaí]] i bh[[Fionnradharc]]. Le linn a óige, d'imir sé [[Peil Ghaelach]] le Parnell C.L.G. i n[[Domhnach Cearna]].
I ndiadh gur éirigh Ó hEochaidh as, nochtaíodh níos mó eolas faoi éilliú, cúbláil, imghabháil cánach agus faoi chaidreamh lasmuigh den phósadh a mhair 27 bliain agus bhí a chlú smalaithe a thuilleadh. Fuair sé bás le h[[ailse phróstataigh]] i 2006.


Chuir Ó hEochaidh spéis sa pholaitíocht in [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|UCD]].
== Luathshaol ==
⚫
Saolaíodh é i g[[Cathair na Mart]], [[Contae Mhaigh Eo]] i 1925, an tríú páiste de seachtar go Seán Ó hEochaidh agus Sarah McWilliams, an beirt acu ón [[An Suaitreach|Suaitreach]] i n[[Doire]] ó dhúchas. Bhí athair Ó hEochaidh in [[Óglaigh na hÉireann]] i rith [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Cogadh na Saoirse]], agus ansin in Arm Náisiúnta [[Saorstát Éireann]]. D'fhág Seán Ó hEochaidh an arm i 1928 agus bhog an clann go [[Contae na Mí]], áit a tháing [[scléaróis iolrach]] air agus bhog an clann arís go n[[Domhnach Cearna]], áit a chaith Cathal a óige.


⚫
Chuaigh sé isteach san F.C.A (Fórsa Cosanta Áitiúil) i rith "[[Ré na Práinne]]" i 1941. D'fhan sé ann go dtí gur toghadh é go [[Dáil Éireann]] sa bhliain 1957.
Fuair Ó hEochaidh a oideachas i Meánscoil Naomh Iósaf na [[Bráithre Críostaí|mBráithre Críostaí]] i bh[[Fionnradharc]], áit ab ea [[Seoirse Ó Colla]] ceann dá chomhscoláirí, a bhí mar a chomhghleacaí agus céile comhairc i bh[[Fianna Fáil]] ina dhiadh sin. I rith a óige bhí sé an-tughta don spórt agus d'imir sé [[Peil Ghaelach]] leis An gCumann Parnell C.L.G. i n[[Domhnach Cearna]]. Bhuaigh sé bonn Craobhchomórtas Sinsir Baile Átha Cliath sa Pheil i 1945. Léigh Ó hEochaidh Tráchtáil ins [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]] (UCD), áit a thug sé faoi Chéim Chéadonóracha i 1946. Ghlac Ó hEochaidh suim sa pholaitíocht i UCD agus toghadh é mar Reachtaire ar an Sochaí Tráchtála agus Eacnamaíochta. Bhuail sé le ceann de na céile comhairc polaitiúla a bhí aige i ndiadh sin i UCD, [[Gearóid Mac Gearailt]].
[[Íomhá:Charlie Haughey.jpeg|clé|mion|266x266px|1977]]


== T.D. agus Aire ==
⚫
Chuaigh sé isteach sa Fórsa Cosanta Áitiúil i rith "[[Ré na Práinne]]" i 1941 agus d'fhan sé ann go dtí gur toghadh é go [[Dáil Éireann]] i 1957.
Phós Ó hEochaidh Maureen Lemass i [[1951]]. B'iníon í seo le [[Seán F. Lemass]], a bhí ina Thaoiseach ag an am. Toghadh go [[Dáil Éireann|Dháil]] é don chéad uair sa bhliain [[1957]]. Atoghadh é i ngach toghchán go dtí 1992 (i mBaile Átha Cliath Thoir Thuaidh, Baile Átha Cliath Ard Aidhin agus Baile Átha Cliath Thuaidh-Láir).
[[Íomhá:(Charles Haughey) Rueda de prensa de Felipe González y el primer ministro de Irlanda. Pool Moncloa. 25 de abril de 1990 (cropped).jpeg|clé|mion|237x237px|1990]]
Bhí ceathrar clainne acu; Emer Mulhern, Seán (Teachta Dála anois), Conor agus Ciarán.


Rinne Ó hEochaidh seirbhís mar
Ar Lá an Bhua san Eoraip dhóigh Ó hEochaidh agus roinnt scoláirí UCD eile brat na Ríocht Aontaithe ar [[Faiche an Choláiste]], lasmuigh de [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]] nuair a chuir an Coláiste bratanna na [[Comhghuaillithe|Comhghuaillaithe]] ag eitilt ag deireadh an [[An Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda]].

* an tAire Dlí agus Cirt (1961-1964)
* an tAire Talmhaíochta (1964-1966)
* an tAire Airgeadais (1966-1970)
* an tAire Sláinte agus Leasa Shóisialaigh (1977-1979),


== Luathshaol Polaitíochta ==
== Triail na n-Arm ==
== Triail na n-Arm ==
Ag deireadh na seascaidí, bhris foréigean amach i d[[Tuaisceart na hÉireann]]. Bhí Ó hEochaidh ina [[Aire Dlí]] i gcaibinéad [[Seán Ó Loingsigh|Sheáin Uí Loingsigh]] ag an am. Ní fhacthas Ó hEochaidh mar taobhaitheoir leis an bhfeachtas foréigin ó thuaidh agus mar sin, bhí ionadh ann nuair a sacáladh Ó hEochaidh agus [[Niall Blaney]] ón gcaibinéad mar gheall ar líomhaintí gur úsáideadh airgead Stáit le airm a iompórtáil don [[IRA]]. Tógadh an bheirt chun triail in éineacht leis an gCaptaein [[James Kelly]], agus fear gnó ón m[[An Bheilg|Beilg]] darbh ainm [[Albert Luykx]]. Éigiontaíodh an ceathrar agus ceapadh go raibh saol polaitíochta Uí Eochaidh thart. Chaith sé roinnt blianta ar na cúlbhinsí ag iarraidh tacaíocht a ghineadh dó féin ón mbonn aníos.
Ag deireadh na seascaidí, bhris foréigean amach i d[[Tuaisceart na hÉireann]]. Bhí Ó hEochaidh ina [[Aire Dlí]] i gcaibinéad [[Seán Ó Loingsigh|Sheáin Uí Loingsigh]] ag an am. Ní fhacthas Ó hEochaidh mar taobhaitheoir leis an bhfeachtas foréigin ó thuaidh agus mar sin, bhí ionadh ann nuair a sacáladh Ó hEochaidh agus [[Niall Blaney]] ón gcaibinéad mar gheall ar líomhaintí gur úsáideadh airgead Stáit le airm a iompórtáil don [[IRA]]. Tógadh an bheirt chun triail in éineacht leis an gCaptaein [[James Kelly]], agus fear gnó ón m[[An Bheilg|Beilg]] darbh ainm [[Albert Luykx]]. Éigiontaíodh an ceathrar agus ceapadh go raibh saol polaitíochta Uí Eochaidh thart. Chaith sé roinnt blianta ar na cúlbhinsí ag iarraidh tacaíocht a ghineadh dó féin ón mbonn aníos.


== Tréimhsí mar Thaoiseach ==
== Tréimhsí mar Thaoiseach ==
[[Íomhá:Bundesarchiv B 145 Bild-F075760-0010, Brüssel, Sitzung des Europarates.jpg|mion|1987]]
D'éirí Jack Lynch as mar Thaoiseach agus mar cheannaire Fhianna Fáil sa bhliain 1979. Toghadh Ó hEochaidh i gcomharbacht air nuair a bhuaigh sé comórtas don cheannaireacht i gcoinne [[Seoirse Ó Colla]] a bhí ina [[Tánaiste|Thánaiste]] ag an am. Chaith sé ceithre théarma mar Thaoiseach - (1979-[[1981]]; [[1982]] ([[Feabhra]]-[[Samhain]]); [[1987]]-[[1989]]; [[1989]]-[[1992]]).
D'éirí Jack Lynch as mar Thaoiseach agus mar cheannaire Fhianna Fáil sa bhliain 1979. Toghadh Ó hEochaidh i gcomharbacht air nuair a bhuaigh sé comórtas don cheannaireacht i gcoinne [[Seoirse Ó Colla]] a bhí ina [[Tánaiste|Thánaiste]] ag an am. Chaith sé ceithre théarma mar Thaoiseach - (1979-[[1981]]; [[1982]] ([[Feabhra]]-[[Samhain]]); [[1987]]-[[1989]]; [[1989]]-[[1992]]).


== Conspóid ==
== Conspóidí ==
[[Íomhá:Plaque at former Hells Kitchen pub Castlerea (2018).jpg|mion|Nighthawks, 1992]]
⚫
D'éirigh sé as an bpolaitíocht i [[1992]] mar gheall ar ábhair chonspóideacha a tháinig chun solais. Bhí an chonspóid mar chuid lárnach dá shaol, go háirithe tar éis dó éirí as. D'ardaíodh roinnt ceisteanna thar na blianta maidir le foinse maoinithe a shaol rachmasach. Tháinig sé chun solais i m[[Bínse Fiosruithe McCracken]] agus i m[[Binse Fiosruithe Uí Mhuircheartaigh]] go raibh ard-chaimiléireacht ar bun ag Ó Eochaidh trí íocaíochtaí neamh-fhógartha a bhfuair sé ó lucht ghnó na tíre a phróiseáil i gcuntais thar sáile chomh maith le mí-úsáid a bhain sé as cuntas costaisí an Taoisigh.
D'éirigh Ó hEochaidh as an bpolaitíocht sa bhliain 1992 mar gheall ar ábhair chonspóideacha a tháinig chun solais. Tharla scannal cúléisteachta agus ní raibh aon rogha ag Ó hEochaidh ach éirí as mar Thaoiseach agus as an bpolaitíocht go hiomlán. Bhí an chonspóid mar chuid lárnach dá shaol (ghnóthaigh sé an leasainm 'The Great Houdini') go háirithe tar éis dó éirí as.

⚫
D'ardaíodh roinnt ceisteanna thar na blianta maidir le foinse maoinithe a shaol rachmasach. Tháinig sé chun solais i mBínse Fiosruithe McCracken agus i mBinse Fiosruithe Uí Mhuircheartaigh go raibh ard-chaimiléireacht ar bun ag Ó Eochaidh trí íocaíochtaí neamh-fhógartha a bhfuair sé ó lucht ghnó na tíre a phróiseáil i gcuntais thar sáile, chomh maith le mí-úsáid a bhain sé as cuntas costaisí an Taoisigh.


== Bás ==
== Bás ==
D'éag sé ar an [[13 Meitheamh]] [[2006]] agus cuireadh é i [[Reilig Naomh Fionntán]] i g[[Cill Fhionntáin]] i dtuaisceart chathair Átha Cliath. Bhí ceathrar clainne aige; Emer Mulhern, [[Seán Ó hEochaidh|Seán]] ([[Teachta Dála]] anois), Conor agus Ciarán.
D'éag Ó hEochaidh ar an [[13 Meitheamh]] [[2006]] (le h[[ailse phróstataigh]]) sa bhliain 2006. Cuireadh é i Reilig Naomh Fionntán i g[[Cill Fhionntáin]] i dtuaisceart chathair Átha Cliath.


== Tagairtí ==
== Tagairtí ==

Leagan ó 23:10, 13 Meitheamh 2019

Teimpléad:Taoiseach na hÉireann bosca eolais Ba é Cathal Séamas Ó hEochaidh[1] (16 Meán Fómhair, 1925 - 13 Meitheamh 2006) an 6ú Taoiseach na hÉireann ar feadh trí théarma agus an cheathrú cheannaire ar Fhianna Fáil.

Tús a shaoil

Saolaíodh Ó hEochaidh i gCathair na Mart, Contae Mhaigh Eo sa bhliain 1925, an tríú páiste de sheachtar ag Sarah McWilliams agus Seán Ó hEochaidh (an bheirt acu ón Suaitreach i nDoire ó dhúchas). Bhí athair Ó hEochaidh in Óglaigh na hÉireann i rith Cogadh na Saoirse, agus ansin in Arm Náisiúnta Saorstát Éireann. Bhog an teaghlach go Contae na Mí sa bhliain 1928, agus ansin go nDomhnach Cearna i mBaile Átha Cliath.

Fuair Ó hEochaidh a oideachas i Meánscoil Naomh Iósaf na mBráithre Críostaí i bhFionnradharc. Le linn a óige, d'imir sé Peil Ghaelach le Parnell C.L.G. i nDomhnach Cearna.

Chuir Ó hEochaidh spéis sa pholaitíocht in UCD.

Chuaigh sé isteach san F.C.A (Fórsa Cosanta Áitiúil) i rith "Ré na Práinne" i 1941. D'fhan sé ann go dtí gur toghadh é go Dáil Éireann sa bhliain 1957.

1977

T.D. agus Aire

Phós Ó hEochaidh Maureen Lemass i 1951. B'iníon í seo le Seán F. Lemass, a bhí ina Thaoiseach ag an am. Toghadh go Dháil é don chéad uair sa bhliain 1957. Atoghadh é i ngach toghchán go dtí 1992 (i mBaile Átha Cliath Thoir Thuaidh, Baile Átha Cliath Ard Aidhin agus Baile Átha Cliath Thuaidh-Láir).

1990

Bhí ceathrar clainne acu; Emer Mulhern, Seán (Teachta Dála anois), Conor agus Ciarán.

Rinne Ó hEochaidh seirbhís mar

  • an tAire Dlí agus Cirt (1961-1964)
  • an tAire Talmhaíochta (1964-1966)
  • an tAire Airgeadais (1966-1970)
  • an tAire Sláinte agus Leasa Shóisialaigh (1977-1979),

Triail na n-Arm

Ag deireadh na seascaidí, bhris foréigean amach i dTuaisceart na hÉireann. Bhí Ó hEochaidh ina Aire Dlí i gcaibinéad Sheáin Uí Loingsigh ag an am. Ní fhacthas Ó hEochaidh mar taobhaitheoir leis an bhfeachtas foréigin ó thuaidh agus mar sin, bhí ionadh ann nuair a sacáladh Ó hEochaidh agus Niall Blaney ón gcaibinéad mar gheall ar líomhaintí gur úsáideadh airgead Stáit le airm a iompórtáil don IRA. Tógadh an bheirt chun triail in éineacht leis an gCaptaein James Kelly, agus fear gnó ón mBeilg darbh ainm Albert Luykx. Éigiontaíodh an ceathrar agus ceapadh go raibh saol polaitíochta Uí Eochaidh thart. Chaith sé roinnt blianta ar na cúlbhinsí ag iarraidh tacaíocht a ghineadh dó féin ón mbonn aníos.

Tréimhsí mar Thaoiseach

1987

D'éirí Jack Lynch as mar Thaoiseach agus mar cheannaire Fhianna Fáil sa bhliain 1979. Toghadh Ó hEochaidh i gcomharbacht air nuair a bhuaigh sé comórtas don cheannaireacht i gcoinne Seoirse Ó Colla a bhí ina Thánaiste ag an am. Chaith sé ceithre théarma mar Thaoiseach - (1979-1981; 1982 (Feabhra-Samhain); 1987-1989; 1989-1992).

Conspóidí

Nighthawks, 1992

D'éirigh Ó hEochaidh as an bpolaitíocht sa bhliain 1992 mar gheall ar ábhair chonspóideacha a tháinig chun solais. Tharla scannal cúléisteachta agus ní raibh aon rogha ag Ó hEochaidh ach éirí as mar Thaoiseach agus as an bpolaitíocht go hiomlán. Bhí an chonspóid mar chuid lárnach dá shaol (ghnóthaigh sé an leasainm 'The Great Houdini') go háirithe tar éis dó éirí as.

D'ardaíodh roinnt ceisteanna thar na blianta maidir le foinse maoinithe a shaol rachmasach. Tháinig sé chun solais i mBínse Fiosruithe McCracken agus i mBinse Fiosruithe Uí Mhuircheartaigh go raibh ard-chaimiléireacht ar bun ag Ó Eochaidh trí íocaíochtaí neamh-fhógartha a bhfuair sé ó lucht ghnó na tíre a phróiseáil i gcuntais thar sáile, chomh maith le mí-úsáid a bhain sé as cuntas costaisí an Taoisigh.

Bás

D'éag Ó hEochaidh ar an 13 Meitheamh 2006 (le hailse phróstataigh) sa bhliain 2006. Cuireadh é i Reilig Naomh Fionntán i gCill Fhionntáin i dtuaisceart chathair Átha Cliath.

Tagairtí

  1. ↑ Charles James Haughey as Béarla, nó Charlie Haughey de ghnáth  
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Cathal_Ó_hEochaidh&oldid=932536"