An difríocht idir athruithe ar: "An Chéad Dáil"
Padraicdeb (plé | dréachtaí) mNo edit summary |
No edit summary |
||
Líne 1: | Líne 1: | ||
⚫ | Ba í '''an Chéad Dáil''' parlaimint [[Éire]]annach nua a bunaíodh i m[[Baile Átha Cliath]], [[Poblacht na hÉireann]] sa bhliain [[1919]]. Ag an am, ba pháirt den [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] í an tír, agus shuigh na polaiteoirí i [[Westminster]], [[Sasana]]. Ach tar éis [[Éirí Amach na Cásca]] in [[1916]], bhí a lán tacaíochta ag an bpáirtí poblachtach [[Sinn Féin]], agus bhunaigh siad a bparlaimint nua féin in Éirinn leis an ainm "[[Dáil Éireann]]". |
||
Ag an chéad chruinniú, eisíodh [[Forógra Neamhspleáchais na hÉireann|Faisnéis Neamhspleádhchuis]] (nó Forógra Neamhspleáchais na hÉireann, mar a ghlaoitear air anois) ag rá go raibh [[Poblacht na hÉireann]] i bhfeidhm. Bhí a lán de na hionaid Éireannacha fós i bpríosún, agus dá bharr ní raibh ach 26 diobh i láthair. I mí na Samhna [[1919]], dhearbhaigh [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas na Breataine]] go raibh an Dáil mí-dhleathach agus ó shin ar aghaidh bhí orthu teacht le chéile faoi rún.n |
|||
[[Íomhá:Firstdail.jpg|right|thumb|340px|An Chéad Dáil ag bailiú le chéile i d[[Teach an Ardmhéara]], [[Baile Átha Cliath]] ar [[21 Eanáir]], [[1919]].]] |
[[Íomhá:Firstdail.jpg|right|thumb|340px|An Chéad Dáil ag bailiú le chéile i d[[Teach an Ardmhéara]], [[Baile Átha Cliath]] ar [[21 Eanáir]], [[1919]].]] |
||
[[Íomhá:Irish Declaration of Independence.jpg|mion|[[Forógra Neamhspleáchais na hÉireann]]]] |
|||
Ar an [[21 Eanáir]] [[1919]], tháinig ionadaithe tofa [[Sinn Féin|Shinn Féin]] le chéile leis an gCéad [[Dáil Éireann|Dáil]] a chur ar siúl. D'fhógair siad “[[Poblacht na hÉireann (1919)|Poblacht na hÉireann]]” i d[[Teach an Ardmhéara|Teach an Ard-Mhéara]] i m[[Baile Átha Cliath]]. |
|||
== Cúlra == |
|||
⚫ | Ba í '''an Chéad Dáil''' [[parlaimint]] [[Éire]]annach nua a bunaíodh i m[[Baile Átha Cliath]], [[Poblacht na hÉireann]] sa bhliain [[1919]]. Ag an am, ba pháirt den [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] í an tír, agus shuigh na polaiteoirí i [[Westminster]], [[Sasana]]. Ach tar éis [[Éirí Amach na Cásca]] in [[1916]], bhí a lán tacaíochta ag an bpáirtí poblachtach [[Sinn Féin]], agus bhunaigh siad a bparlaimint nua féin in Éirinn leis an ainm "[[Dáil Éireann]]". |
||
== Cruinniú i dTeach an Ardmhéara == |
== Cruinniú i dTeach an Ardmhéara == |
||
Ag an chéad chruinniú ar an 21 Eanáir, eisíodh Faisnéis Neamhspleádhchuis, nó [[Forógra Neamhspleáchais na hÉireann|Forógra Neamhspleáchais na hÉirean]]<nowiki/>n, mar a ghlaoitear air anois, ag rá go raibh [[Poblacht na hÉireann]] i bhfeidhm. |
|||
⚫ | |||
Bhí a lán de na hionaid Éireannacha fós i b[[príosún]], agus dá bharr ní raibh ach 26 diobh i láthair. |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
Dhearbhaigh an Forógra Neamhspleáchais gurb rialtas ar stát ardcheannasach í an Dáil leis an ainm Dáil Éireann, agus ansin bhunaigh an Dáil comhaireacht faoin ainm "An Aireacht". Chomh maith le sin, roghnaíodh duine amháin a bheith ina "Phríomh-Aire" agus leis an teideal "Uachtarán ar Dháil Éireann" freisin. Ba é Brugha an príomh-aire sealadach a toghadh, agus tháinig de Valera isteach ina áit i mí Aibreáin. |
Dhearbhaigh an Forógra Neamhspleáchais gurb rialtas ar stát ardcheannasach í an Dáil leis an ainm Dáil Éireann, agus ansin bhunaigh an Dáil comhaireacht faoin ainm "An Aireacht". Chomh maith le sin, roghnaíodh duine amháin a bheith ina "Phríomh-Aire" agus leis an teideal "Uachtarán ar Dháil Éireann" freisin. Ba é Brugha an príomh-aire sealadach a toghadh, agus tháinig de Valera isteach ina áit i mí Aibreáin. |
||
== Imeachtaí eile == |
|||
Briseadh amach [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Cogadh Angla-Éireannach]] ar an lá céanna, 21 Eanáir 1919. Rinne cathlán de chuid an [[Óglaigh na hÉireann|IRA]] (baill de Thríú Briogáid Thiobráid Árann) luíochán ar bheirt chonstábla RIC ag Sulchóid Bheag i d[[Contae Thiobraid Árann|Tiobráid Árann]]. Breathnaítear ar an ionsaí mar thús oifigiúil le [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Cogadh Saoirse na hÉireann]] nó an Cogadh Angla-Éireannach |
|||
I mí na Samhna [[1919]], dhearbhaigh [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|Rialtas na Breataine]] go raibh an Dáil mí-[[Dlí|dhleathach]] agus ó shin ar aghaidh bhí orthu teacht le chéile faoi rún. |
|||
== Rialtas na chéad Dála == |
== Rialtas na chéad Dála == |
||
Líne 127: | Líne 138: | ||
[[Catagóir:Stair na hÉireann]] |
[[Catagóir:Stair na hÉireann]] |
||
[[Catagóir:Dáil Éireann]] |
[[Catagóir:Dáil Éireann]] |
||
[[Catagóir:Cogadh na Saoirse in Éirinn]] |
Leagan ó 21:49, 20 Eanáir 2019
Ar an 21 Eanáir 1919, tháinig ionadaithe tofa Shinn Féin le chéile leis an gCéad Dáil a chur ar siúl. D'fhógair siad “Poblacht na hÉireann” i dTeach an Ard-Mhéara i mBaile Átha Cliath.
Cúlra
Ba í an Chéad Dáil parlaimint Éireannach nua a bunaíodh i mBaile Átha Cliath, Poblacht na hÉireann sa bhliain 1919. Ag an am, ba pháirt den Ríocht Aontaithe í an tír, agus shuigh na polaiteoirí i Westminster, Sasana. Ach tar éis Éirí Amach na Cásca in 1916, bhí a lán tacaíochta ag an bpáirtí poblachtach Sinn Féin, agus bhunaigh siad a bparlaimint nua féin in Éirinn leis an ainm "Dáil Éireann".
Cruinniú i dTeach an Ardmhéara
Ag an chéad chruinniú ar an 21 Eanáir, eisíodh Faisnéis Neamhspleádhchuis, nó Forógra Neamhspleáchais na hÉireann, mar a ghlaoitear air anois, ag rá go raibh Poblacht na hÉireann i bhfeidhm.
Bhí a lán de na hionaid Éireannacha fós i bpríosún, agus dá bharr ní raibh ach 26 diobh i láthair.
Bhí an chéad chruinniú i dTeach an Ardmhéara, agus rinneadh an chuid is mó den ghnó i nGaeilge. Toghadh Cathal Brugha ina Cheann Comhairle (nó cathaoirleach) agus cuireadh cúpla cáipéis i láthair:
- Bunreacht Dála Éireann - bunreacht gearr agus sealadach
- Faisnéis Neamhspleádhchuis
- Scéal Ó Dháil Éireann Chun Saor-Náisiúin an Domhain
- Clár Oibre Poblacánaighe
Dhearbhaigh an Forógra Neamhspleáchais gurb rialtas ar stát ardcheannasach í an Dáil leis an ainm Dáil Éireann, agus ansin bhunaigh an Dáil comhaireacht faoin ainm "An Aireacht". Chomh maith le sin, roghnaíodh duine amháin a bheith ina "Phríomh-Aire" agus leis an teideal "Uachtarán ar Dháil Éireann" freisin. Ba é Brugha an príomh-aire sealadach a toghadh, agus tháinig de Valera isteach ina áit i mí Aibreáin.
Imeachtaí eile
Briseadh amach Cogadh Angla-Éireannach ar an lá céanna, 21 Eanáir 1919. Rinne cathlán de chuid an IRA (baill de Thríú Briogáid Thiobráid Árann) luíochán ar bheirt chonstábla RIC ag Sulchóid Bheag i dTiobráid Árann. Breathnaítear ar an ionsaí mar thús oifigiúil le Cogadh Saoirse na hÉireann nó an Cogadh Angla-Éireannach
I mí na Samhna 1919, dhearbhaigh Rialtas na Breataine go raibh an Dáil mí-dhleathach agus ó shin ar aghaidh bhí orthu teacht le chéile faoi rún.
Rialtas na chéad Dála
Aireacht a haon (sealadach)
Bhí an chéad aireacht i bhfeidhm ó 21 Eanáir 1919 go dtí 1 Aibreán 1919.
Aireacht a dó (sealadach)
Bhí an dara haireacht i bhfeidhm ó 1 Aibreán 1919 go dtí 26 Lúnasa 1921.
Airí nach raibh san aireacht
Baill shuntasacha
- Éamon de Valera
- Mícheál Ó Coileáin
- Liam Tomás Mac Cosgair
- An Cunta Pluincéad
- Eoin Mac Néill
- Art Ó Gríofa
- Cathal Brugha
- Caoimhín Ó hUiginn
- Constance Markievicz
Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |