An difríocht idir athruithe ar: "Tailte"

← Gabh chuig an difear roimhe seo An chéad dhifear eile →

Content deleted Content added

Inline

Leagan ó 23:20, 9 Eanáir 2019

Ba bhandia í Tailte (Sean-Ghaeilge Tailtiu or Tailltiu i Miotaseolaíocht na nGael.

Sanasaíocht

Tá ainm an bhandé ann i ndán an dinnseanchais, a insíonn go bhfuil Aonach Tailteann, Contae na Mí ainmnithe ina honóir.^[1] Léiríonn anailís teangeolaíochta ámh go bhfuil an logainm fréamhaithe ó iasacht Briotainise, léirithe ag telediw na Breatnaise, "dea-chumtha, álainn." ^[2] Is amhlaidh go bhfuil ainm an bhandé fréamhaithe ón logainm.

Miotaseolaíocht na nGael

De réir Leabhar Gabhála na hÉireann, ba iníon rí na Spáinne í Tailte, agus bean chéile Eochaí mac Eirc, Ard-Rí na hÉireann deireanach de shliocht na bhFéar Bolg, a thug a hainm dá phríomhchathair,Tailtin. Tháinig sí slán tar éis gabháil na dTuath Dé Danann agus rinneadh ina máthair altrama Lugh di.^[3]

Deirtear go bhfuair Tailte bás le teann corthachta, tar éis di machairí na hÉireann a ghlanadh le haghaidh talmhaíochta. Bhunaigh Lugh féile fhómhair cluichíochtacluichí adhlactha ina honóir, Aonach Tailteann, a ceiliúradh chomh déanach is an 18ú haois.^[3]

Stair na hÉireann

San am atá thart, ba dheis é Aonach Tailteann comórtais of nirt agus cumais, agus am buntáisteach do chleamhnas agus lóistín don gheimhreadh. Bhíodh síocháin i réim ag an bhféile, agus bhíodh ceiliúradh reiligiúnach at siúl. Caomhnaítear cuid den fhéile sa cheiliúradh Lúnasa, a athbheodh ar feadh tréimhse sa 20ú haois faoin ainm Cluichí Tailteann.^[3]

Eagraíodh féile Lúnasa ag Carman (ní fios go cruinn a shuíomh), agus faightear chomh maith dán an dinnseanchais a thugann bréagshanasaíocht don áit. Maíonn an dán go bhfuil an féile ainmnithe as Carman, ach a mhalairt, mar an gcéanna le Tailte, is amhlaidh go bhfuil an dia miotaseolaíochta ainmnithe as an áit.

I ré na staire, ba é Tailte an baile ina raibh an príomhtionóil de chlann Uí Néill.

De réir Locus Project ag CELT^[4], bhí cúpla ráth ag Tailte (bandia) i gcúige Mumhan:

Ráth Canann: ráth banríon Tailteann, LL 201; cf. Rathcannon tl., Contae Luimnigh
Ráth Con: ráth banríon Tailteann, LL 201; in Tuath Tailten, UM 165b, Lec. 514, Stowe D ii 2, 656.

Níl sé soiléir gur nó nach ionann Ráth Canann agus Ráth Con.

Tagairtí na nAnnála

Féach Annals of Inisfallen (AI)

M1095. Taillti, inghen Domhnaill Guitt
U1127. Tailltiu ingen Murchadha H. Mael Sechlainn ben Tairrdelbach Ua Conchobair
M1170. Taillte, inghen Muirchertaigh Uí Mhaoil Sechlainn, ben Domhnaill mic Murchadha Uí Fherghail, taoisech Muintire Anghaile, d'écc isin cethrachtmhadh bliadhain a h-aoisi. Taillte, iníon Mhuircheartach Ua Maeleachlainn, bean chéile Dhomhnaill mac Murchadh Ua Fearghail, taoiseach Muintir Anghaile, d'éag agus í daichead bliana d'aois.
M1171. Tailltin, inghen Conchobhair Uí Maoil Sechlaind, ben Iomhair Uí Chathasaigh, tigherna Saithne.

Tagairtí

↑ Gwynn, E., aistr., "Poem 33: Tailtiu," The Metrical Dindshenchas, le fáil ar CELT.
↑ Binchy, D.A., ‘The Fair of Tailtiu and the Feast of Tara,’ Ériu, 18 (1958), ll. 113-138.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 MacKillop, James (1998) A Dictionary of Celtic Mythology. Oxford, Oxford University Press. ISBN 0-19-280120-1 ll. 309-10, 395-6, 76, 20
↑ Locus Project

[1] Gwynn, E., aistr., "Poem 33: Tailtiu," The Metrical Dindshenchas, le fáil ar CELT.

[2] Binchy, D.A., ‘The Fair of Tailtiu and the Feast of Tara,’ Ériu, 18 (1958), ll. 113-138.

[MacKillop-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 MacKillop, James (1998) A Dictionary of Celtic Mythology. Oxford, Oxford University Press. ISBN 0-19-280120-1 ll. 309-10, 395-6, 76, 20

[4] Locus Project

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Líne 11: / Líne 11: @@
 ==Stair na hÉireann==
-San am atá thart, '' the [[Aonach Tailteann]] was a time for contests of strength and skill, and a favoured time for contracting marriages and winter lodgings.  A peace was declared at the festival, and religious celebrations were also held. Aspects of the festival survive in the celebrations of [[Lúnasa]], and were revived as the ''Teltown Games'' (Cluichí Tailteann) for a period in the twentieth century.<ref name="MacKillop" />
+San am atá thart, ba dheis é  [[Aonach Tailteann]] comórtais of nirt agus cumais, agus am buntáisteach do chleamhnas agus lóistín don gheimhreadh.  Bhíodh síocháin i réim ag an bhféile, agus bhíodh ceiliúradh reiligiúnach at siúl.  Caomhnaítear cuid den fhéile sa cheiliúradh [[Lúnasa]], a athbheodh ar feadh tréimhse sa 20ú haois faoin ainm Cluichí Tailteann.<ref name="MacKillop" />
-Eagraíodh féile Lúnasa mar an gcéanna ag [[Carman]] (ní fois go cruinn a shuíomh), agus faightear chomh maith dán an [[dinnseanchas|dinnseanchais]] a thugann bréagshanasaíocht na háite. '' The poem claims that the festival is named after the mythological Carman, ach as with Tailte, this mythological figure likely derives its name from the place-name.
+Eagraíodh féile Lúnasa ag [[Carman]] (ní fios go cruinn a shuíomh), agus faightear chomh maith dán an [[dinnseanchas|dinnseanchais]] a thugann bréagshanasaíocht don áit. Maíonn an dán go bhfuil an féile ainmnithe as Carman, ach a mhalairt, mar an gcéanna le Tailte, is amhlaidh go bhfuil an dia miotaseolaíochta ainmnithe as an áit.
 I ré na staire, ba é Tailte an baile ina raibh an príomhtionóil de chlann [[Uí Néill]].
-De réir ''Locus Project'' ag CELT<ref>[http://research.ucc.ie/doi/locus Locus Project]</ref>, bhí cúpla ráth ag Tailte i gcúige Mumhan:
+De réir ''Locus Project'' ag CELT<ref>[http://research.ucc.ie/doi/locus Locus Project]</ref>, bhí cúpla ráth ag Tailte (bandia) i gcúige Mumhan:
 * ''Ráth Canann: ráth banríon Tailteann, LL 201; cf. Rathcannon tl., Contae Luimnigh
 * '' Ráth Con: ráth banríon Tailteann, LL 201; in Tuath Tailten, UM 165b, Lec. 514, Stowe D ii 2, 656.
-Níl sé soiléir an nó nach ionann Ráth Canann agus Ráth Con.
+Níl sé soiléir gur nó nach ionann Ráth Canann agus Ráth Con.
 ==Tagairtí na nAnnála==