An difríocht idir athruithe ar: "An Phlá Mhór"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Líne 1: Líne 1:
[[Íomhá:Smallpox depicted in the Toggenburg Bible.jpg|deas|thumb|250px|Pictiúr d'íospartaigh na Plá Móire, i mBíobla Toggenburg (1411)]]
[[Íomhá:Smallpox depicted in the Toggenburg Bible.jpg|deas|thumb|250px|Pictiúr d'íospartaigh na Plá Móire, i mBíobla Toggenburg (1411)]]


B'ionann an '''Phlá Mhór''' nó an '''Galar Dubh''' agus [[galar]] marfach a scaip go rábach ón [[An Áise|Áise]] ar fud na [[An Eoraip|hEorpa]] san [[14ú haois]]. Meastar go bhfuair breis is aon trian de [[Daonra|dhaonra]] na hEorpa bás mar gheall uirthi. Dreancaidí galraithe ar fhrancaigh ba chúis leis an nGalar Dubh.
B'ionann an '''Phlá Mhór''' nó an '''Galar Dubh''' agus [[galar]] marfach a scaip go rábach ón [[An Áise|Áise]] ar fud na [[An Eoraip|hEorpa]] san [[14ú haois]] (1347-1351). Meastar go bhfuair 25 milliún duine [[bás]] san [[An Eoraip|Eoraip]] barr, timpeall trian den [[daonra]] iomlán<ref>Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)</ref>.


»»»»{{Príomhalt|Plá bhúbónach}}
Dreancaidí galraithe ar fhrancaigh ba chúis leis an nGalar Dubh »»»» {{Príomhalt|Plá bhúbónach}}


Francaigh a bhí galraithe le [[bachaillín]]í an ghalair a scaip an phlá i measc na ndaoine agus d'at na nóid limfeacha.
Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)
[[Íomhá:Plague Pestsäule Vienna.jpg|clé|mion|"Column of the Plague" (''Pestsäule''), Graben, [[Vín]], [[An Ostair]]]]


== Tagairtí ==
== Stair ==
Bhí an phlá [[Scamhóg|scamhógach]] [[Bás|marfach]] i níos mó ná 75% de na cásanna.

Bhí an phlá [[Seipticéime|sheipticéimeach]] (inar ionfhabhtaíodh an [[Fuil|fhuil]] sa [[An Cholainn Dhaonna|cholainn]]) níos measa fós, ach amháin nár tharla an fhoirm seo chomh minic leis na foirmeacha eile.

Is deacair a hiarmhairt ar an Eoraip a mheas, ach chuir sí isteach go tubaisteach fadtréimhseach ar gach gné den bheatha. Is beag a foghlaimíodh uaithi, mar tharla paindéimí eile san Eoraip i 1361-3, 1369-71 , 1374-5, 1390, agus 1400.
[[Íomhá:Medical talisman, to ward off plague (Chinese C19 woodcut) Wellcome L0039752.jpg|mion|[[Ortha]] sa tSín, tréimhse Ming, 1368-1644]]

== Áise ==
Fuair 13 milliún [[Síneach]] bás léi. Is dócha gur iompair ceannaithe an galar ar feadh na m[[Bóthar an tSíoda|Bealaí Síoda]] trádála don [[An Meánoirthear|Mheánoirthear]] is an [[An Mheánmhuir|Mheánmhuir]].

== Féach freisin ==
* [[Plá bhúbónach]]

==Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Reflist}}



Leagan ó 15:59, 1 Eanáir 2018

Pictiúr d'íospartaigh na Plá Móire, i mBíobla Toggenburg (1411)

B'ionann an Phlá Mhór nó an Galar Dubh agus galar marfach a scaip go rábach ón Áise ar fud na hEorpa san 14ú haois (1347-1351). Meastar go bhfuair 25 milliún duine bás san Eoraip dá barr, timpeall trian den daonra iomlán[1].

Dreancaidí galraithe ar fhrancaigh ba chúis leis an nGalar Dubh  »»»»

Príomhalt: Plá bhúbónach

Francaigh a bhí galraithe le bachaillíní an ghalair a scaip an phlá i measc na ndaoine agus d'at na nóid limfeacha.

"Column of the Plague" (Pestsäule), Graben, Vín, An Ostair

Stair

Bhí an phlá scamhógach marfach i níos mó ná 75% de na cásanna.

Bhí an phlá sheipticéimeach (inar ionfhabhtaíodh an fhuil sa cholainn) níos measa fós, ach amháin nár tharla an fhoirm seo chomh minic leis na foirmeacha eile.

Is deacair a hiarmhairt ar an Eoraip a mheas, ach chuir sí isteach go tubaisteach fadtréimhseach ar gach gné den bheatha. Is beag a foghlaimíodh uaithi, mar tharla paindéimí eile san Eoraip i 1361-3, 1369-71 , 1374-5, 1390, agus 1400.

Ortha sa tSín, tréimhse Ming, 1368-1644

Áise

Fuair 13 milliún Síneach bás léi. Is dócha gur iompair ceannaithe an galar ar feadh na mBealaí Síoda trádála don Mheánoirthear is an Mheánmhuir.

Féach freisin

Tagairtí

  1. Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)