An difríocht idir athruithe ar: "An tAerchaidéal"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Content deleted Content added
Erigena (plé | dréachtaí)
Erigena (plé | dréachtaí)
Líne 43: Líne 43:


==Stair==
==Stair==
Ba é an réalteolaí Francach an tAb [[Nicolas Louis de Lacaille]] a chruthaigh réaltbhuíon an Aerchaidéil. Chaith Lacaille na blianta [[1751]] agus [[1752]] san [[Afraic Theas]] agus é ag clárú réaltaí [[Sféar_neamhaí|an leathsféir theas]]. Bhí beagnach 10,000 réalta agus 42 réada domhainspéire ar an gcatalóg a rinne sé ag an am sin, ach níor tháinig sí amach go dtí an bhliain [[1763]] tar éis a bháis. '''Coelum Australe Stelliferum''' a thugtar ar an gcatalóg sin. Le linn dó a bheith ag cur i gclár na réaltaí theas, chum Lacaille ceithre réaltbhuíon déag i ndeisceart na spéartha chun áiteanna éigin a líonadh nach raibh a lán réaltaí iontu – agus an tAerchaidéal ina measc. Sa lá ata inniu ann glacann an [[an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]]] (ARI) le gach ceann de na réaltbhuíonta sin (féach an bosca thios).
Ba é an réalteolaí Francach an tAb [[Nicolas Louis de Lacaille]] a chruthaigh réaltbhuíon an Aerchaidéil. Chaith Lacaille na blianta [[1751]] agus [[1752]] san [[Afraic Theas]] agus é ag clárú réaltaí [[Sféar_neamhaí|an leathsféir theas]]. Bhí beagnach 10,000 réalta agus 42 réada domhainspéire ar an gcatalóg a rinne sé ag an am sin, ach níor tháinig sí amach go dtí an bhliain [[1763]] tar éis a bháis. '''Coelum Australe Stelliferum''' a thugtar ar an gcatalóg sin. Le linn dó a bheith ag cur i gclár na réaltaí theas, chum Lacaille ceithre réaltbhuíon déag chun áiteanna éigin i ndeisceart na spéartha a líonadh nach raibh a lán réaltaí iontu – agus an tAerchaidéal ina measc. Sa lá ata inniu ann glacann an [[an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]]] (ARI) le gach ceann de na réaltbhuíonta sin (féach an bosca thios).


'''Antlia pneumatica''' (.i. an t-ainm Laidine ar an [[aerchaidéal]] a chum an t-eolaí [[Éire]]annach [[Robert Boyle]]) an t-ainm a thug Lacaille uirthi ar dtús, ach giorraíodh idir sin is tráthas é; dá bhrí sin tugtar '''an tAerchaidéal''' ar an réaltbhuíon seo as Gaeilge. Is suimiúil a thabhairt faoi deara nach ndearna Lacaille aon iarracht de réir cosúlachta na [[téarmaíocht réaltach|litreacha Bayer]] a dháileadh ar na réaltaí de réir a ngile dealraithí.
'''Antlia pneumatica''' (.i. an t-ainm Laidine ar an [[aerchaidéal]] a chum an t-eolaí [[Éire]]annach [[Robert Boyle]]) an t-ainm a thug Lacaille uirthi ar dtús, ach giorraíodh idir sin is tráthas é; dá bhrí sin tugtar '''an tAerchaidéal''' ar an réaltbhuíon seo as Gaeilge. Is suimiúil a thabhairt faoi deara nach ndearna Lacaille aon iarracht de réir cosúlachta na [[téarmaíocht réaltach|litreacha Bayer]] a dháileadh ar na réaltaí de réir a ngile dealraithí.

Leagan ó 12:05, 23 Eanáir 2007

An tAerchaidéal
an tAerchaidéal
an tAerchaidéal
Ainm Laidine (IAU)Antlia
NodAnt
Ginideach LaidineAntliae
Siombalaíochtan tAerchaidéal
Dronairde10 h
Diallas−90°
Achar239 céim cearnach
Céim 62ú
Líon na réaltaí
(amharcmhéid < 3)
0
Réalta is gileα Ant
(méid 4.25)
DreigecheathannaDada
Réaltbhuíonta
ar theorainn leista
Infheicthe sna leithid idir +45° agus −90°
Sárfheicthe i rith na míosa seo: Aibreán an infheictheacht is fearr

Is réaltbhuíon réasúnta nua í an tAerchaidéal óir ní ceapadh go dtí an 18ú aois í, ós rud é go raibh sí ródhoiléir lena admháil ag na seanghréagaigh. Ghlac an IAU léi mar cheann den 88 réaltbhuíon nua-aimseartha. Ag tosú i dtuaisceart na réaltbhuíne, seo iad a leanas na réaltbhuíonta atá timpeall an Aerchaidéil: an Phéist Uisce, Compás an Mhairnéalaigh, na Seolta, agus faoi dheireadh an Ceinteár.

Tugtar Antlia mar ainm Laidine ar an réaltbhuíon seo, rud a chiallaíonn "aerchaidéal".


Príomhghnéithe

  • α Ant: is réaltbhuíon dhoiléir í an tAerchaidéal gan aon réaltaí geala inti. Is í an réalta is lú doiléir ná α Ant; agus cé gurb í príomhréalta de chuid an Aerchaidéil í, níl a gile dhealraitheach ach ar méid 4.25. Is K4 III a haicme speictreach is a cineál lonrachais


Réada suntasacha domhainspéire

  • NGC 3132: tugtar Réaltnéal na n-Ocht Phléascadh (Eight Burst Nebula as Béarla) nó Réaltnéal Fáinneach Theas (Southern Ring Nebula) mar ainmneacha eile ar an réaltnéal pláinéadach seo. Tá córas déréalta i lár an réada seo.


Stair

Ba é an réalteolaí Francach an tAb Nicolas Louis de Lacaille a chruthaigh réaltbhuíon an Aerchaidéil. Chaith Lacaille na blianta 1751 agus 1752 san Afraic Theas agus é ag clárú réaltaí an leathsféir theas. Bhí beagnach 10,000 réalta agus 42 réada domhainspéire ar an gcatalóg a rinne sé ag an am sin, ach níor tháinig sí amach go dtí an bhliain 1763 tar éis a bháis. Coelum Australe Stelliferum a thugtar ar an gcatalóg sin. Le linn dó a bheith ag cur i gclár na réaltaí theas, chum Lacaille ceithre réaltbhuíon déag chun áiteanna éigin i ndeisceart na spéartha a líonadh nach raibh a lán réaltaí iontu – agus an tAerchaidéal ina measc. Sa lá ata inniu ann glacann an an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta] (ARI) le gach ceann de na réaltbhuíonta sin (féach an bosca thios).

Antlia pneumatica (.i. an t-ainm Laidine ar an aerchaidéal a chum an t-eolaí Éireannach Robert Boyle) an t-ainm a thug Lacaille uirthi ar dtús, ach giorraíodh idir sin is tráthas é; dá bhrí sin tugtar an tAerchaidéal ar an réaltbhuíon seo as Gaeilge. Is suimiúil a thabhairt faoi deara nach ndearna Lacaille aon iarracht de réir cosúlachta na litreacha Bayer a dháileadh ar na réaltaí de réir a ngile dealraithí.

Miotaseolaíocht

Ós rud é nár cruthaíodh réaltbhuíon an Aerchaidéil go dtí an 18ú aois, níl aon bhaint aici le miotaseolaíocht an tSeansaoil. Lena chois sin, ní bhaineann aon mhiotaseolaíocht leis an Aerchaidéal ós rud é gur scoir Lacaille den thraidisiún sin ar dá réir a d'ainmnítí na réaltbhuíonta as carachtair mhiotaseolaíocha; ina áit sin roghnaigh sé go formhór ainmneacha uirlisí a úsáidtear sna heolaíochtaí.


Réaltaí

Réaltaí a bhfuil ainmneacha Bayer orthu:
α Ant 4.28; δ Ant 5.57; ε Ant 4.51; ζ1 Ant 5.75; ζ2 Ant 5.91; η Ant 5.23; θ Ant 4.78; ι Ant 4.60
Réaltaí suntasacha eile:


Féach fosta


Naisc sheachtracha

Tagairtí

  • Burnham, Robert Jr. (1966, 1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.1. General Publishing Company, Ltd., Toronto. ISBN 0486236730.


Réaltbhuíonta a chruthaigh an tAb Nicolas Louis de Lacaille sna blianta 1751 agus 1752

an tAerchaidéal | an Clog | an Compás | Compás an Mhairnéalaigh | an Dealbhóir | an Fhoirnéis | an Liontán | an Micreascóp | an tOchtamhán | an Péintéir | an Riail | an Siséal | an Tábla | an Teileascóp


Na 88 réaltbhuíon nua-aimseartha
an Abhainn | an tAerchaidéal | an Altóir | Andraiméide | an tAoire | an tAonbheannach | an tAra | an Béar Beag | an Béar Mór | an Bodach | an Caimileon | Caiseoipé | an Capall Beag | Ceiféas | an Ceinteár | an Chíle | an Clog | an Colgán | an Colm | an Compás | Compás an Mhairnéalaigh | Coróin an Deiscirt | Coróin an Tuaiscirt | an Chorr | an Chros | an Chuileog | an Cupán | an Cúpla | an Dealbhóir | an Deilf | Deireadh na Loinge | an Dragan | an Eala | Éan Parthais | Earcail | na hÉisc | an Faolchú | Fear na bPéisteanna | an Féinics | an Fhoirnéis | Folt Bheirnicé | an Gabhar | an Giorria | Iasc an Deiscirt | an tIasc Eitilte | an tIndiach | an tIolar | an Laghairt | an Leon | an Leon Beag | an Lir | an Lincse | an Líontán | an Madra Beag | na Madraí Fiaigh | an Madra Mór | an Mhaighdean | an Mheá | an Micreascóp | an Míol Mór | an tOchtamhán | an Phéacóg | Peigeasas | an Péintéir | Peirséas | an Phéist | an Phéist Bheag | an Phéist Uisce | an Portán | an Préachán | an Reithe | an Riail | an Saighdeoir | an tSaighead | an Scairp | an Sciath | an Seiseamhán | na Seolta | an Sionnach | an Sioráf | an Siséal | an Tábla | an Tarbh | an Teileascóp | an Triantán | Triantán an Deiscirt | an Túcán | an tUisceadóir