An difríocht idir athruithe ar: "Aibítir"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Content deleted Content added
Líne 31: Líne 31:
| [[I]] || í {{IPA|/iː/}} || [[íodhadh]] nó an tIúr
| [[I]] || í {{IPA|/iː/}} || [[íodhadh]] nó an tIúr
|-
|-
| [[L]] || eil {{IPA|/ɛl/}}|| [[luis]]
| [[L]] || eil {{IPA|/ɛl/}}|| [[luis]] nó an crann caorthainn
|-
|-
| [[M]] || eim {{IPA|/ɛm/}}|| [[muin]]
| [[M]] || eim {{IPA|/ɛm/}}|| [[muin]] nó an fhíniúin
|-
|-
| [[N]] || ein {{IPA|/ɛn/}}|| [[nion]]
| [[N]] || ein {{IPA|/ɛn/}}|| [[nion]] nó an fhuinseog
|-
|-
| [[O]] || ó {{IPA|/oʊ/}}|| [[onn]]
| [[O]] || ó {{IPA|/oʊ/}}|| [[onn]] nó an t-aiteann
|-
|-
| [[P]] || pé {{IPA|/piː/}}|| [[peith]]
| [[P]] || pé {{IPA|/piː/}}|| [[peith]]
|-
|-
| [[R]] || ear {{IPA|/ɑr/}}|| [[ruis]]
| [[R]] || ear {{IPA|/ɑr/}}|| [[ruis]] nó an trom
|-
|-
| [[S]] || eas {{IPA|/εs/}} || [[sail]]
| [[S]] || eas {{IPA|/εs/}} || [[sail]]
|-
|-
| [[T]] || té {{IPA|/teɪ/}}|| [[teithne]]
| [[T]] || té {{IPA|/teɪ/}}|| [[teithne]] nó an cuileann
|-
|-
| [[U]] || ú {{IPA|/uː/}} || [[úr]]
| [[U]] || ú {{IPA|/uː/}} || [[úr]] nó an fraoch
|}
|}



Leagan ó 16:27, 22 Márta 2013

Is litreacha iad aibítir a bhaineann le teanga scríofa agus iad in ord áirithe. Tá an scríbhneoireacht bunaithe orthu. Chum na Seimítigh an chéad aibítir ceithre mhíle bliain ó shin. Bunaíodh an aibítir sin ar phictiúiríní a chuireadh idéithe in iúl. Fuair na Gréagaigh an aibítir ó phobal Seimíteach, na Féinícigh, a bhunaigh cathair chumhachtach i dtuaisceart na hAfraice, An Chartaig. Fuair na Rómhánaigh an aibítir ó na Gréagaigh agus úsáidtear an aibítir Laidineach seo chun an chuid is mó de theangacha na hEorpa a scríobh.

Ba é an cló Gaelach an chéad chóras scríbhneoireachta a úsáideadh in Éirinn le haghaidh an Ghaeilge a scríobh, de réir an chórais Rómhánaigh. D'úsáideadh an Eaglais Críostaí stíl scríbhneoireachta cosúil leis ar fud na hEorpa sa cúigiú céad. Tháinig Naomh Pádraig go hÉirinn sa chúigiú céad agus tá an chuma ar an scéal gur tosaíodh ag scríobh na Gaeilge de réir an chórais seo sa séú céad.

B'in an tOgham an córas scríbhneoireachta a bhíodh in Éirinn roimh theacht na Críostaíochta. Tagann an t-ainm seo as an dia Cheilteach Ogmios. Ainmníodh na litreacha as crainn sa chóras seo. Fuarthas an córas seo ó dhraoithe Ceilteacha na Mór-roinne agus tá sé le feiceáil ar chlocha cuimhneacháin ar fud na hÉireann.

Aibítir na Gaeilge

Litreacha traidisiúnta

Litir    Ainm (IPA) Crann (Ogham)
A á /ɑː/ ailm
B /beɪ/ beith
C /keɪ/ coll
D /deɪ/ dair
E é /eɪ/ eadhadheabhadh
F eif /ɛf/ fearn
G /geɪ/ gort
H héis /heɪʃ/ uath nó an sceach gheal
I í /iː/ íodhadh nó an tIúr
L eil /ɛl/ luis nó an crann caorthainn
M eim /ɛm/ muin nó an fhíniúin
N ein /ɛn/ nion nó an fhuinseog
O ó /oʊ/ onn nó an t-aiteann
P /piː/ peith
R ear /ɑr/ ruis nó an trom
S eas /εs/ sail
T /teɪ/ teithne nó an cuileann
U ú /uː/ úr nó an fraoch

Litreacha neamh-choitianta

Litir    Ainm (IPA)
J /dʒeɪ/
K /kɑː/
Q /kuː/
V /veɪ/
W wae /weɪ/
X eacs /ɛks/
Y /jeɪ/
Z zae /zeɪ/

Liosta Aibítir