An difríocht idir athruithe ar: "Na Máigigh"
m r2.7.3) (róbat ag suimiú: hy:Մայաների քաղաքակրթություն |
m Bot: Migrating 74 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q28567 (translate me) |
||
| Líne 20: | Líne 20: | ||
[[Catagóir:Meiriceá Theas]] |
[[Catagóir:Meiriceá Theas]] |
||
[[Catagóir:Iar-impireachtaí]] |
[[Catagóir:Iar-impireachtaí]] |
||
[[ar:مايا]] |
|||
[[ast:Cultura maya]] |
|||
[[az:Mayya sivilizasiyası]] |
|||
[[bat-smg:Majē]] |
|||
[[be:Цывілізацыя мая]] |
|||
[[bn:মায়া সভ্যতা]] |
|||
[[bo:གནའ་རབས་མ་ཡ།]] |
|||
[[ca:Civilització maia]] |
|||
[[cs:Mayská civilizace]] |
|||
[[da:Maya]] |
|||
[[de:Maya]] |
|||
[[el:Μάγια]] |
|||
[[en:Maya civilization]] |
|||
[[eo:Majaoj]] |
|||
[[es:Cultura maya]] |
|||
[[eu:Maia zibilizazioa]] |
|||
[[fa:تمدن مایا]] |
|||
[[fi:Mayojen korkeakulttuuri]] |
|||
[[fo:Mayaríkið]] |
|||
[[fr:Civilisation maya]] |
|||
[[gl:Civilización maia]] |
|||
[[gn:Maya-kuéra]] |
|||
[[he:מאיה]] |
|||
[[hi:माया सभ्यता]] |
|||
[[hu:Maja civilizáció]] |
|||
[[hy:Մայաների քաղաքակրթություն]] |
|||
[[ia:Cultura Maya]] |
|||
[[id:Peradaban Maya]] |
|||
[[is:Mayar]] |
|||
[[it:Maya]] |
|||
[[ja:マヤ文明]] |
|||
[[ka:მაიას ცივილიზაცია]] |
|||
[[kn:ಮಾಯಾ ನಾಗರಿಕತೆ]] |
|||
[[ko:마야 문명]] |
|||
[[la:Humanus cultus Maiensis]] |
|||
[[lt:Majai]] |
|||
[[lv:Maiju civilizācija]] |
|||
[[mk:Мајанска цивилизација]] |
|||
[[ml:മായൻ സംസ്കാരം]] |
|||
[[mn:Майя]] |
|||
[[mr:माया संस्कृती]] |
|||
[[ms:Kaum Maya]] |
|||
[[mt:Maja]] |
|||
[[mwl:Ceblizaçon maia]] |
|||
[[my:မာယာ ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်း]] |
|||
[[mzn:مایا]] |
|||
[[nds:Maya (Indianers)]] |
|||
[[new:माया लहना]] |
|||
[[nl:Mayacultuur]] |
|||
[[nn:Mayaer]] |
|||
[[no:Mayakulturen]] |
|||
[[pl:Cywilizacja Majów]] |
|||
[[pt:Maias]] |
|||
[[qu:Maya hawaykawsay]] |
|||
[[ro:Civilizația maiașă]] |
|||
[[ru:Майя (цивилизация)]] |
|||
[[simple:Maya civilization]] |
|||
[[sk:Mayská civilizácia]] |
|||
[[sl:Maji]] |
|||
[[sq:Civilizimi i Majëve]] |
|||
[[sr:Цивилизација Маја]] |
|||
[[sv:Mayakulturen]] |
|||
[[ta:மாயா நாகரிகம்]] |
|||
[[te:మయ నాగరికత]] |
|||
[[th:อารยธรรมมายา]] |
|||
[[tl:Kabihasnang Maya]] |
|||
[[tr:Maya uygarlığı]] |
|||
[[tt:Майя (цивилизация)]] |
|||
[[uk:Майя (цивілізація)]] |
|||
[[vi:Văn minh Maya]] |
|||
[[war:Sibilisasyon Maya]] |
|||
[[xmf:მაიაშ ცივილიზაცია]] |
|||
[[zh:瑪雅文明]] |
|||
[[zh-classical:馬雅]] |
|||
Leagan ó 11:57, 10 Márta 2013
Grúpa eitneach iad na Máigigh a raibh sibhialtacht fhorbartha acu san áit a bhfuil stáit dheisceartacha Mheicsiceá inniu, is é sin, Chiapas, Tabasco agus stáit Leathinis Yúcatan, mar atá, Yúcatan, Quintana Róo, agus Campeche. Ba iad na Máigigh an t-aon sibhialtacht bhundúchasach amháin i Meiriceá Theas ar éirigh léi teanga scríofa a fhorbairt, de réir dealraimh.
Sibhialtacht
Tá clú agus cáil ar réalteolaíocht, ealaín agus ailtireacht na Máigeach chomh maith. Bhí na Máigigh i síortheagmháil le sibhialtachtaí eile an réigiúin, agus níorbh iad féin a chéadcheap an scríbhneoireacht ná an féilire ansin, ach rinne siad an-fhorbairt ar na bunsmaointe a fuair siad ó na sibhialtachtaí eile.
Is follasach go ndeachaigh sibhialtacht na Máigeach féin i bhfeidhm ar na grúpaí eitneacha eile, nó is féidir tionchar na Máigeach a aithint i Lár Mheicsiceo, sa tSalvadóir, i Hondúras agus i nGuatamala- na céadta ciliméadar ó lárcheantar an chultúir Mháigigh.
Tháinig sibhialtacht na Máigeach i gcrann sa tréimhse réamh-Chlasaiceach ó 2000 RC go 250 AD, agus ba iad na blianta ´0 250 go 900 AD bláth Clasaiceach na Máigeach. San ochtú agus san naoú haois, áfach, thosaigh an tóin ag titim faoin tsibhialtacht Mháigeach i ndeisceart an réigiúin, áfach. Is dealraitheach gur rith an bia gann ar na Máigigh ansin ar chúiseanna éiceolaíochta - b'fhéidir go raibh na Máigigh ansin i ndiaidh an iomarca foraoise a leagan, rud a chuir an aeráid ó mhaith ar na barraí - agus gur thréig siad na cathracha ar lorg bia. Mar sin féin, mhair iarsmaí na sibhialtachta seo i dtuaisceart Yúcatan go dtí gur tháinig na Spáinnigh ag forghabháil na hilchríche.
Teanga
Labhraítear teangacha Máigeacha sa réigiún i gcónaí, agus aithne agus tuiscint cuíosach maith ag na saineolaithe ar na teangacha seo. Dealraíonn sé gur fhorbair na teangacha seo go léir as aon teanga amháin, an Phróta-Mháigis, a bhí á labhairt cúig mhíle bliain ó shin. Má thagraítear don "Mháigis" mar aon teanga amháin inniu, is éard a bhíonn i gceist léi ná an teanga Yucatec, agus í le cloisteáil i Leathinis Yúcatan.[1][2]
Tagairtí
- ↑ Población hablante de lengua indígena de 5 y más años por principales lenguas, 1970 a 2005 INEGI
- ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.). Ethnologue, (2005).