An difríocht idir athruithe ar: "An tSicilis"
m r2.7.2+) (róbat ag suimiú: sah:Сициилийэ тыла |
m Bot: Migrating 67 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q33973 (translate me) |
||
Líne 13: | Líne 13: | ||
[[Catagóir:Teangacha Ind-Eorpacha]] |
[[Catagóir:Teangacha Ind-Eorpacha]] |
||
[[Catagóir:An tSicil]] |
[[Catagóir:An tSicil]] |
||
[[af:Sisiliaans]] |
|||
[[an:Idioma secilián]] |
|||
[[ar:لغة صقلية]] |
|||
[[ast:Sicilianu]] |
|||
[[bg:Сицилиански език]] |
|||
[[bo:སི་ཅི་ལིའི་སྐད།]] |
|||
[[ca:Sicilià]] |
|||
[[co:Lingua siciliana]] |
|||
[[cs:Sicilština]] |
|||
[[cv:Сицили чĕлхи]] |
|||
[[de:Sizilianische Sprache]] |
|||
[[en:Sicilian language]] |
|||
[[eo:Sicilia lingvo]] |
|||
[[es:Idioma siciliano]] |
|||
[[eu:Siziliera]] |
|||
[[ext:Luenga siciliana]] |
|||
[[fa:زبان سیسیلی]] |
|||
[[fi:Sisilian kieli]] |
|||
[[fr:Sicilien]] |
|||
[[frp:Sicilien]] |
|||
[[gl:Lingua siciliana]] |
|||
[[gv:Shisslish]] |
|||
[[hak:Sî-sî-lî-ngî]] |
|||
[[he:סיציליאנית]] |
|||
[[hr:Sicilijanski jezik]] |
|||
[[hu:Szicíliai nyelv]] |
|||
[[id:Bahasa Sisilia]] |
|||
[[it:Lingua siciliana]] |
|||
[[ja:シチリア語]] |
|||
[[jv:Basa Sisilia]] |
|||
[[ko:시칠리아어]] |
|||
[[ku:Sîcîlyanî]] |
|||
[[kv:Сицил кыв]] |
|||
[[la:Lingua Sicula]] |
|||
[[lij:Lengua siciliann-a]] |
|||
[[lv:Sicīliešu valoda]] |
|||
[[mk:Сицилиски јазик]] |
|||
[[mr:सिसिलियन भाषा]] |
|||
[[mt:Lingwa Sqallija]] |
|||
[[nap:Lengua siciliana]] |
|||
[[nds-nl:Sisiliaans]] |
|||
[[nl:Siciliaans (taal)]] |
|||
[[nn:Siciliansk]] |
|||
[[no:Siciliansk]] |
|||
[[oc:Sicilian]] |
|||
[[os:Сицилиаг æвзаг]] |
|||
[[pl:Język sycylijski]] |
|||
[[pms:Lenga sicilian-a]] |
|||
[[pnb:سسلین]] |
|||
[[pt:Língua siciliana]] |
|||
[[ro:Limba siciliană]] |
|||
[[ru:Сицилийский язык]] |
|||
[[sah:Сициилийэ тыла]] |
|||
[[sc:Limba sitziliana]] |
|||
[[scn:Lingua siciliana]] |
|||
[[sh:Sicilijanski jezik]] |
|||
[[simple:Sicilian language]] |
|||
[[sq:Gjuha siciliane]] |
|||
[[sv:Sicilianska]] |
|||
[[ta:சிசிலிய மொழி]] |
|||
[[th:ภาษาซิซิลี]] |
|||
[[tr:Sicilyaca]] |
|||
[[ug:سىتسىلىيە تىلى]] |
|||
[[uk:Сицилійська мова]] |
|||
[[vi:Tiếng Sicilia]] |
|||
[[xmf:სიცილიური ნინა]] |
|||
[[zh:西西里语]] |
Leagan ó 13:25, 9 Márta 2013
Teanga Rómánsach í an tSicilis a labhraítear sa tSicil. Tá an chanúint sin le cloisteáil ar fud na Sicile agus na n-oileán beag ina timpeall. Thairis sin, labhraítear canúintí gaolmhara i gcodanna de réigiúin Puglia agus Calabria ar an mórthír. Ar ndóigh, is féidir teacht trasna ar imirceánaigh ón tSicil i dtíortha móra an Bhéarla, na Stáit Aontaithe ach go háirithe, a bhfuil an teanga go líofa acu i gcónaí.
Fuair an tSicilis cuid mhaith focal ar iasacht ón nGréigis, ón Araibis, ón tSean-Fhraincis. Is deacair a rá, áfach, cathain a thosaigh sí á forbairt. Níl na teangeolaithe cinnte, ar mhair aon leagan den Laidin thruaillithe á labhairt nuair a bhí na hArabaigh i seilbh an oileáin, nó ar cuireadh an chéad síol leis an tSicilis i ndiaidh bhlianta an Arabachais. Tá sé sábháilte a rá nach bhfuil an tSicilis leath chomh sean leis an tSairdínis, ach mar sin féin, maireann cupla focal sa teanga a bhfuil an-seanchuma orthu. Más fíor nár tháinig an Laidin thruaillithe, as ar fáisceadh an tSicilis, - más fíor nár tháinig sí go dtí an tSicil ach i ndiaidh imeacht na nArabach, b'as Cúige Campania ba mhó a tháinig sí, agus blas na gcríoch sin uirthi.
Ní úsáidtear mórán Sicilise i litríocht inniu, ach amháin ar mhaithe leis an gcanúnachas. Ina dhiaidh sin féin, tá traidisiún liteartha ag an gcanúint a théann siar a fhad leis an dara nó an tríú haois déag. Sna blianta sin, bhí scoil filíochta ag cumadh dánta agus laoithe Sicilise san oileán in aithris ar fhilíocht na dtrúbadóirí i nDeisceart na Fraince.
Bhí an-tionchar ag an tSicilis ar an Máltais. Araibis ab ea í an Mháltais ar dtús, ach ghlac sí leis na mílte iasachtaí ón tSicilis, i gcruth is nach bhfuil ann inniu ach focail Sicilise agus iad fáiscthe isteach i bhfráma na gramadaí Araibise. Fiú na focail a fuair an Mháltais ón Iodáilis chaighdeánaithe, is dual don Mháltach iad a fhuaimniú mar a d'fhuaimneodh an Sicileach iad, agus a chuma sin ar an litriú Máltaise. Mar shampla, teatru is ea é an focal Máltaise ar an "amharclann", agus ní teatro.
Níltear cinnte, an bhfuil mórán todhchaí i ndán don tSicilis, áfach. De réir mar atá an scoil ag cur na hIodáilise caighdeánaithe i mbéal na ndaoine óga, tá an tSicilis ag imeacht. Is dócha gurb é Mafia an chosaint is fearr atá ag an teanga, íorónta go leor. Nó is léir go bhfuil sé ag teacht isteach úsáideach ag na coirpeoirí teanga rúnda a bheith acu nach bhfuil intuigthe ag na péas.