An difríocht idir athruithe ar: "Fungas"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Content deleted Content added
MerlIwBot (plé | dréachtaí)
Addbot (plé | dréachtaí)
m Bot: Migrating 125 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q764 (translate me)
Líne 65: Líne 65:
{{Nasc AR|pt}}
{{Nasc AR|pt}}


[[af:Swam]]
[[als:Pilze]]
[[am:ፈንገስ]]
[[an:Fungi]]
[[ar:فطر]]
[[ast:Fungi]]
[[az:Göbələklər]]
[[ba:Бәшмәктәр]]
[[bat-smg:Kremblē]]
[[be:Грыбы]]
[[be-x-old:Грыбы]]
[[bg:Гъби]]
[[bn:ছত্রাক]]
[[br:Fungi]]
[[bs:Gljive]]
[[ca:Fong]]
[[cs:Houby]]
[[csb:Grzëbë]]
[[cv:Кăмпа]]
[[cy:Ffwng]]
[[da:Svampe]]
[[de:Pilze]]
[[dsb:Griby]]
[[el:Μύκητας]]
[[en:Fungus]]
[[eo:Fungoj]]
[[es:Fungi]]
[[et:Seened]]
[[eu:Onddo]]
[[ext:Fungi]]
[[fa:اکال]]
[[fa:اکال]]
[[fi:Sienet]]
[[fiu-vro:Siin]]
[[fo:Soppar]]
[[fr:Fungi]]
[[frr:Swaampen (hoodkategorii)]]
[[gd:Fungas]]
[[gl:Fungo (bioloxía)]]
[[gn:Urupe]]
[[gv:Fungys]]
[[he:פטריות]]
[[hi:फफूंद]]
[[hif:Fungus]]
[[hr:Gljive]]
[[hsb:Hriby]]
[[ht:Chanpiyon]]
[[hu:Gombák]]
[[hy:Սունկ]]
[[id:Fungi]]
[[is:Sveppir]]
[[it:Fungi]]
[[ja:菌類]]
[[jv:Fungi]]
[[ka:სოკოები]]
[[kk:Саңырауқұлақтар]]
[[kn:ಶಿಲೀಂಧ್ರ]]
[[ko:균계]]
[[ku:Kuv]]
[[la:Fungi]]
[[lb:Pilzeräich]]
[[lez:Къарникъуз]]
[[li:Käöme]]
[[lij:Fungi]]
[[lmo:Fungi]]
[[ln:Liyɛbú]]
[[lt:Grybai]]
[[lv:Sēnes]]
[[mdf:Панга]]
[[mk:Габа]]
[[ml:പൂപ്പൽ]]
[[mr:बुरशी]]
[[ms:Kulat]]
[[myv:Пангт]]
[[nah:Nanacatl]]
[[nds:Poggenstöhl]]
[[ne:ढुसी]]
[[nl:Schimmels]]
[[nn:Sopp]]
[[no:Sopper]]
[[nv:Chʼosh doo yitʼíinii dláádí dóó Ábishjaaʼ]]
[[oc:Mycota]]
[[pam:Fungus]]
[[pl:Grzyby]]
[[pnb:فنگس]]
[[pt:Fungi]]
[[qu:K'allampa]]
[[ro:Regnul Fungi]]
[[ru:Грибы]]
[[rue:Грибы]]
[[sah:Тэллэйдэр]]
[[sc:Cordolinu]]
[[scn:Funci]]
[[se:Guobbarat]]
[[sh:Gljiva]]
[[si:දිලීර]]
[[simple:Fungus]]
[[sk:Huby]]
[[sl:Glive]]
[[so:Boqoshaa]]
[[sr:Гљиве]]
[[stq:Poagenstoule (Riek)]]
[[sv:Svampar]]
[[sw:Kuvu]]
[[szl:Grziby]]
[[ta:பூஞ்சை]]
[[te:శిలీంధ్రం]]
[[th:เห็ดรา]]
[[tl:Fungus]]
[[to:Talingelinga]]
[[tr:Mantarlar]]
[[tt:Гөмбәләр]]
[[udm:Губи]]
[[ug:زەمبۇرۇغ]]
[[uk:Гриби]]
[[ur:فطر]]
[[vec:Funghi]]
[[vi:Nấm]]
[[wa:Tchampion]]
[[war:Fungus]]
[[xal:Теңгрин ки]]
[[yi:שוואם]]
[[yo:Èbu]]
[[zh:真菌]]
[[zh-classical:真菌]]
[[zh-min-nan:Chin-khún]]
[[zh-yue:真菌]]

Leagan ó 18:09, 7 Márta 2013

Teimpléad:Bosca Sonraí Tacsanomaíochta Is orgánach eocarótach é an Fungas a bhaineann leis an ríocht Fungi. Is grúpa monaifíléiteach iad na fungais a dtugtar Eumycota (fíor-fhungais nó Eumycetes) orthu, agus iad difriuil leis na slam-mhúscáin (myxomycetes) agus na huisce-mhúscáin (oomycetes). Is deacair fungais a thabhairt faoi deara: tá siad beag agus maireann san ithir, ar ábhar marbh agus ar rudaí beo. Is mór an bhaint atá acu le lobhadh agus le hathchúrsáil cothaitheach. Is féidir cuid acu a ithe, agus is maith an sás chun laibhiniú agus chun coipeadh iad. Baintear feidhm astu freisin chun antaibheathaigh agus eimsímí tionsclaíocha a dhéanamh. Tugtar an mhíceolaíocht ar an disciplín bitheolaíoch a bhaineann le staidéar na bhfungas, agus is minic a luaitear leis an Luibheolaíocht é, cé gur gaire na fungais d'ainmhithe ná do phlandaí.

Tá an iliomad saghsanna ann. Tá cuntas foirmiúil le fáil ar thimpeall 100,000 spéiceas,[1] ach níl láneolas againn fós ar éagsúlacht na bhfungas.[2]


Moirfeolaíocht

Micreagraf aondathach a léiríonn hífí Penicillium mar rudaí fada trédhearcacha tiúbacha atá cúpla micriméadar trasna. Fásann coinidiofóir amach go sleasach ó na hífí, agus críochnaíonn le mogaill fiailídí a bhfuil coinidiofóir chruinne ina gcoirníní orthu. Tá fochraí le feiceáil mar línte dorcha trasna na hífí.

De ghnáth cuirtear atáirgeadh gnéasach agus éignéasach i gcrích trí spórú agus is minic sain-struchtúir nó spórthorthaí ann chuige. Chuaigh de chumas roinnt fungas struchtúr atáirgeach a chruthú, agus nuair a shíolraíonn siad ní bhíonn ann ach atáirgeadh fásúil.

Fásann an chuid is mó de na fungais mar hífí, filiméid atá idir 2–10 micriméadar trasna agus a fhéadann a bheith cúpla ceintiméadair ar fad. Fásann hífí as a mbarr agus tagann na hífí nua amach ina gcraobhacha,[3] agus fásann mícéiliam, gréasán hífí, dá bharr.[4]

Is féidir le hífí a bheith fochrach nó céanaicíteach. Tá hífí fochracha roinnte ina ranna a bhfuil fochraí eatartha agus núicléas nó roinnt núicléas i ngach roinn. Tá póir idir na ranna a ligeann do chíteaplasma, d’organáidí agus do núicléis dul siar agus aniar. Os a choinne sin, is cealla ilnúicléacha iad na hífí céanaicíteacha.[5]

Tagairtí

  1. Rangaítear an méid spéiceas i ngach fíleam de réir an 10ú heagrán de Dictionary of the Fungi (Kirk et al., 2008): Ascomycota, 64,163 spéiceas (lch 55); Basidiomycota, 31,515 (lch 78); Blastocladiomycota, 179 (lch 94); Chytridiomycota, 706 (lch 142); Glomeromycota, 169 (lch 287); Microsporidia, >1300 (lch 427); Neocallimastigomycota, 20 (lch 463).
  2. Mueller G.M., Schmit J.P. (2006). “Fungal biodiversity: what do we know? What can we predict?” Biodiversity and Conservation, imleabhar 16, lgh 1–5.
  3. Harris S.D. (2008). “Branching of fungal hyphae: regulation, mechanisms and comparison with other branching systems,” Mycologia, imleabhar 50, lgh 823–32, eagrán 6.
  4. Alexopoulos et al., lch 30.
  5. Chang S-T, Miles P.G. (2004). Mushrooms: Cultivation, Nutritional Value, Medicinal Effect and Environmental Impact. CRC Press. ISBN 0-8493-1043-1

Naisc

Fungais Oirdheisceart na hAstráile

Leabhair

  • Ainsworth G.C. Introduction to the History of Mycology, Cambridge University Press, Cambridge, UK. 1976. ISBN 0-521-11295-8
  • Alexopoulos CJ, Mims CW, Blackwell M. Introductory Mycology. 1996. John Wiley and Sons. ISBN 0-471-52229-5
  • Hall IR. Edible and Poisonous Mushrooms of the World. Timber Press, Portland, Oregon. 2003. ISBN 0-88192-586-1
  • Jennings DH, Lysek G. Fungal Biology: Understanding the Fungal Lifestyle. 1996. Bios Scientific Publishers Ltd, Guildford, UK. ISBN 978-1-85996-150-6
  • Kirk PM, Cannon PF, Minter DW, Stalpers JA. Dictionary of the Fungi (an 10ú heagrán). CABI, Wallingford. 2008. ISBN 0-85199-826-7
  • Taylor EL, Taylor TN. The Biology and Evolution of Fossil Plants. Prentice Hall, Englewood Cliffs, N.J. 1993. ISBN 0-13-651589-4

Teimpléad:Nasc AR Teimpléad:Nasc AR