An Ghaeltacht

Íomhá:AnGhaeltacht.jpg

Comhartha an Údaráis ar theorainn na Gaeltachta

Gaeltachtaí oifigiúla

Is éard is Gaeltacht ann ná ceantar ina bhfuil an Ghaeilge aitheanta mar theanga an phobail ann, go stairiúil ar a laghad. B'é ba bhrí leis an bhfocal sin Gaeltacht fadó ná Gaelachas, ach ó thosaigh an Ghaeilge ag dul as úsáid in áiteanna in Éirinn, tosaíodh ag tabhairt "Gaeltacht" nó "ceantair Ghaeltachta" ar na háiteanna sa tír ina bhfuil Gaeilge á labhairt i gcónaí mar theanga thraidisiúnta a théann go nádúrtha ó ghlúin go glúin.

Is léir, áfach, gurb iomaí áit sa Ghaeltacht oifigiúil ina bhfuil an Béarla in uachtar anois, mar shampla Cloch na Rón, an Achréidh agus Maigh Cuilinn i gContae na Gaillimhe, nó Ailt an Chorráin agus Gleann Bharr i gContae Dhún na nGall, Acaill, Béal an Mhuirthead agus an tSraith i gContae Mhaigh Eo chomh maith leis an gcuid is mó d'Uíbh Ráthach i gContae Chiarraí Theas.

Úsáidtear leaganacha éagsúla den Ghaeilge ó Ghaeltacht go Gaeltacht. Tugtar Gaidhealtachd nó Gaeltacht na hAlban ar na ceantair in Albain ina labhraítear Gaeilge na hAlban (nó Gàidhlig).

Daonra na Gaeltachta

Teorann na Gaeltachta 1926

Dar le Údarás na Gaeltachta, is é daonra na Gaeltachta ná 95,503. Ach tá thart ar 14,000 do na daoine sin ag cónaí i bruachbhailtí na Gaillimhe.

Cuirtear an cheist go minic an ceart imeall na nGaeltachtaí a athrú.

An Fhí­or-Ghaeltacht

Áiteanna a thuileann stádas an Gaeltacht 2007

Gaeltacht Thír Conaill

• Tír Chonaill, Contae Dhún na nGall, go háirithe i nGaoth Dobhair, Cloích Cheannfhaola, agus ar an taobh thuaidh de na Rosa; Anagaire, Croithlí agus Rann na Feirste

Gaeltacht na Gaillimhe

• Conamara, Gaillimh

Gaeltacht Chontae Chiarraí

• Corca Dhuibhne, Contae Chiarraí go háirithe, in aice le Daingean Uí Chúis

Gaeltacht Chontae Chorcaí

• Cúil Aodha, Cléire, Contae Chorcaí

Gaeltacht Chontae na Mí

Príomhalt: Gaeltacht na Mí

• Ráth Cairn (nó Ráth Chairn) agus Baile Ghib, Contae na Mí

Gaeltacht na nDéise

Príomhalt: Gaeltacht na nDéise

• An Rinn, Contae Phort Láirge

Gaeltacht Chontae Mhaigh Eo

• Ceathrú Thaidhg, Eachléim, An Fód Dubh agus Tuar Mhic Éadaigh, Gaeltacht Mhaigh Eo

Gaeltachtaí neamhoifigiúla

Tugtar Gaeltachtaí Neamhoifigiúla ar cheantair nach cuid den Ghaeltacht oifigiúil iad, cé go bhfuil an teanga á labhairt iontu go forleathan. Tá siad ag cur brú ar an Rialtas stádas oifigiúil a fháil.

• Cúige Uladh, Contae Aontroma in Iarthar Bhéal Feirste Gaeltacht Sheoige nó Gaeltacht Bhéal Feirste

Nua-Ghaeltacht

Nua-Ghaeltacht a thugtar ar an smaoineamh Gaeltachtaí nua a thógáil i mBÁC agus i gcathracha eile sa tír leis an dteanga a athbheochan. Cé nach bhfuil sé sna huimhreacha thuas, tá Gaeltacht nua i Béal Feirste.

• Cléire
• Gaeltacht Bhuan Mheiriceá Thuaidh

Riarachán

Is í an Roinn Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta atá freagrach as polasaí an rialtais i leith na Gaeltachta, i gcomhar le heagraíochtaí amhail Údarás na Gaeltachta. Cuireann Raidió na Gaeltachta de chuid RTÉ agus TG4 seirbhísí ar fáil do mhuintir na Gaeltachta, agus cainteoirí Gaeilge go forleathan.

Coláistí samhraidh

Eagraítear cúrsaí Gaeilge gach bliain sna cheantair Ghaeltachta le linn an tsamhraidh. Tumoideachas atá ann, ina gcaitheann daltaí scoile roinnt sheachtainí ag foghlaim na teanga trí chúrsaí Gaeilge agus gníomhaíochtaí eile trí mheán na teanga chomh maith - cluichí Gaelacha, céilí agus ceol traidisiúnta.

Is minic a fhanann an dalta le chlann áitiúil sa Ghaeltacht le linn an chúrsa, agus teagasc á fháil acu ó bhean an tí.

Naisc sheachtracha

• Beo.ie - An Ghaeltacht
• An Roinn Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta
• Turasóireacht sa Ghaeltacht
• Údarás na Gaeltachta
• Gaelgeoir group to start new Gaeltacht near city
• HSE.ie - Fás an Daonra agus na Dúshláin atá ann do FSS
• CSO.ie - Leagan Gaeilge de Shuíomh Idirlín an Phríomh Oifig Staidrimh

Comhartha tráchta "Géill Slí" i gContae Phort Láirge, Éire.

Foinsí

• Ó Tuathaigh G, Ó Laoire L L, Ua Súilleabháin (eag) 2000 Pobal na Gaeltachta a Scéal agus a Dhán, Indreabhán Conamara: Cló Iar-Chonnachta.